Οι μοναχικές (και καταθλιπτικές) μέρες της Τρίτης- κυρίως- Ηλικίας

Ψύχραιμη ματιά

                                                                                                      

 Επιμέλεια: Βασίλης Αλεξίου, Φιλόλογος [1]

Σε όλη τη διάρκεια των εορτών τα κείμενα που επιμελούμαι ή γράφω θα είναι στο κλίμα των ημερών. Ιδιαίτερη αναφορά και τιμή σε εκείνους τους ανθρώπους που δύσκολα θα χαρούν αυτές τις μέρες είτε γιατί αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης είτε επειδή είναι μόνοι τους (βιολογικά ή συναισθηματικά) είτε επειδή ο χρόνος κυλάει και η ζωή τους φεύγει και χάνεται μέσα από τα δάχτυλά τους σαν μια χούφτα άμμος θαλασσινή.[2]  

Οι  μοναχικές (και καταθλιπτικές) μέρες της Τρίτης- κυρίως- Ηλικίας

Πάντοτε, σε συνθήκες οικονομικής κρίσης, μιλούμε για «εθνική κατάθλιψη». Θα πρέπει, όμως, να γίνεται διάκριση ανάμεσα στη θλίψη που μπορεί να προκαλούν οι οικονομικές δυσχέρειες και οι βίαιες προσαρμογές που υφίστανται οι πολίτες, λόγω της οικονομικής στενότητας, της περιστολής των εσόδων, της ανεργίας και της λιτότητας και στην κλινική εκδήλωση κατάθλιψης. Η πρώτη είναι μια αναμενόμενη- θα μπορούσε να πει κανείς- διαδικασία προσαρμογής, ενώ η δεύτερη είναι μια ψυχοπαθολογική κατάσταση.

Στην προσφάτως δημοσιευθείσα έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ[3] κατάθλιψη φάνηκε να εμφανίζει το 4,7% του πληθυσμού, ποσοστό αυξημένο κατά 80,8% (!) σε σχέση µε το ποσοστό του 2009 (2,6%), με τους 3 στους 10 να είναι άντρες και τις 7 στις 10 γυναίκες[4].

Η κατάθλιψη εμφανίζεται, βέβαια, σε κάθε ηλικία, όμως είναι ιδιαίτερα ευάλωτα τα άτομα  της Τρίτης Ηλικίας[5]. Αυτό είναι κατανοητό, αν αναλογιστούμε τις πολλαπλές απώλειες που χαρακτηρίζουν αυτή τη φάση της ζωής. Αγαπημένα πρόσωπα, γνωστοί και φίλοι πεθαίνουν… Η σωματική υγεία και το σθένος επιδεινώνονται είτε φυσιολογικά (με την πάροδο του χρόνου) είτε με αρρώστιες και ατυχήματα. Οι περισσότεροι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν δραστηριότητες ή χάνουν την αίσθηση ανεξαρτησίας τους, καθώς δεν μπορούν να μετακινηθούν χωρίς βοήθεια.

Η απώλεια ρόλων είναι μια άλλη δύσκολη πραγματικότητα. Με την αποχώρηση των παιδιών από την οικογενειακή εστία ο ρόλος του γονέα γίνεται λιγότερο ενεργός. Επιπλέον, η σύνταξη απομακρύνει το άτομο από τον εργασιακό του χώρο, που πρόσφερε δομή στην καθημερινή ζωή και για πολλούς αίσθηση ικανοποίησης και προσωπικής αξίας. Οι παραπάνω αλλαγές, μειώνοντας την ένταση των ρυθμών ζωής, ωθούν τον άνθρωπο σε ένα φυσιολογικό απολογισμό του παρελθόντος. Κάποιοι τότε λυγίζουν κάτω από το βάρος παλιών επιλογών που μετανιώνουν, ευκαιριών που δεν αξιοποίησαν, σχέσεων και καταστάσεων που τους πλήγωσαν. Απογοητευμένοι αφήνονται στην απελπισία, στην παραίτηση, στην κατάθλιψη…

Η κατάθλιψη είναι, λοιπόν, μια «κρυφή» πραγματικότητα ιδιαίτερα στην Τρίτη Ηλικία. Όμως, επειδή η σημερινή γενιά των ηλικιωμένων δεν έμαθε να σκέφτεται και να εκφράζεται με ψυχολογικούς όρους για συναισθήματα, πολλά ηλικιωμένα άτομα δεν παραπονιούνται για πεσμένη διάθεση, αλλά εκφράζουν τη θλίψη τους με επίμονα ανεξήγητα σωματικά συμπτώματα: πονοκέφαλοι, πόνοι στη μέση, ναυτία, δυσκοιλιότητα, πόνος στο στήθος, δυσκολία στην αναπνοή, όλα συμπτώματα που επανειλημμένες και εξονυχιστικές ιατρικές εξετάσεις δεν μπορούν να αποκαλύψουν την οργανική αιτία, γιατί απλούστατα δεν υπάρχει!

Είναι τραγική αυτή η «μεταμφίεση» του ψυχικού πόνου της κατάθλιψης πίσω από άλλα συμπτώματα, αφού δυσκολεύει την αναγνώριση του πραγματικού προβλήματος και στερεί το άτομο από πολύτιμη βοήθεια. Εξίσου τραγική είναι και η προκατάληψη που θεωρεί «γεροντική παραξενιά» ή ακόμα και «φυσιολογική και αναμενόμενη» αυτήν την επιδείνωση της ψυχικής υγείας στην Τρίτη Ηλικία. Το να κατανοήσουμε τους λόγους που οδηγούν κάποιον στην κατάθλιψη, σε καμιά περίπτωση δε σημαίνει ότι την αποδεχόμαστε σαν αναπόφευκτη κατάσταση που δεν μπορεί να αλλάξει. Με την κατάλληλη ψυχοθεραπεία (και φαρμακοθεραπεία) το ηλικιωμένο άτομο μπορεί να ξεφύγει από το δίχτυ της κατάθλιψης και να συνεχίσει μια θετική πορεία και σε αυτήν τη φάση της ζωής.

---

[1]  Ο κ. ΑΛΕΞΙΟΥ αρθρογραφεί κάθε Πέμπτη και Κυριακή στην εφημερίδα "Πρωινός Τύπος" . (Για τυχόν επισημάνσεις, παρατηρήσεις, επικοινωνία  κ.τ.λ: vaalexiou@yahoo.gr)

[2]  Βαγγέλης Pαπτόπουλος, «Η Μεγάλη Άμμος», εκδόσεις «Κέδρος», 2007.

[3] Αφορά το έτος 2014. Τρία χρόνια μετά η ασθένεια είναι βέβαιο ότι έχει αυξηθεί.

[4] Το υπερδιπλάσιο ποσοστό εκδήλωσης κατάθλιψης στις γυναίκες, σε σχέση με τους άντρες, δε συνδέεται -απαραίτητα- με την οικονομική κρίση, καθώς είναι ούτως ή άλλως διπλάσιος ο επιπολασμός (=συχνότητα εμφάνισης στο γενικό πληθυσμό) της κατάθλιψης στο γυναικείο φύλο.

[5] Σοφία Μεσσάρη, Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια,  http://www.ptks.gr

Χριστούγεννα, εορτή των παιδιών (και όσων αισθάνονται ακόμη παιδιά)!

Ψύχραιμη ματιά

                                                                                                      

 Επιμέλεια: Βασίλης Αλεξίου, Φιλόλογος [1]

Χριστούγεννα, εορτή των παιδιών (και όσων αισθάνονται ακόμη παιδιά)!

Η εορταστική περίοδος για πολλούς συνανθρώπους μας δε σημαίνει ενθουσιασμός και χαρά, αλλά μελαγχολία και συναισθηματική φόρτιση[2]. Ο λόγος που συνήθως συμβαίνει κάτι τέτοιο είναι ότι οι γιορτές μάς δίνουν το χρόνο να σκεφτούμε που βρισκόμαστε στη ζωή μας και τότε οι περισσότεροι ανακαλύπτουμε ότι είμαστε πολύ μακριά από τις επιθυμίες μας. Την κατάσταση δυσκολεύει περισσότερο αυτή η σχεδόν επιβεβλημένη γιορτινή ατμόσφαιρα και ο ενθουσιασμός που «πρέπει» να επιδεικνύουμε απέναντι στους άλλους.

Τέτοιες σκέψεις δεν απασχολούν τα παιδιά, φίλοι μου αναγνώστες. Δεν είναι τυχαίο πως τα παιδιά απολαμβάνουν τις γιορτές περισσότερο από όλους. Υπάρχουν, όμως, και ενήλικες που περιμένουν με χαρά την εορταστική περίοδο και συνήθως υπάρχουν δύο λόγοι για αυτό: Πρώτον, θέλουν να ζήσουν με τα παιδιά τους όσα οι ίδιοι έχουν ζήσει ή- το χειρότερο- έχουν στερηθεί, όταν ήταν μικρά παιδιά. Δεύτερον- το ευκταίον-  έχουν καταφέρει να διατηρήσουν την παιδικότητά τους σχεδόν άθικτη.

Ωστόσο, οι περισσότεροι ενήλικοι, όχι μόνο δεν απολαμβάνουν, αντίθετα αισθάνονται άσχημα κατά τη γιορτινή περίοδο. Και αυτό γιατί ίσως δεν έχουν συνδυάσει αυτή την εποχή με θετικές εμπειρίες από την παιδική τους ηλικία. Έτσι, δεν έχουν αυτές τις αναμνήσεις που ξυπνούν κάθε φορά που βλέπουμε στολισμένο δέντρο και μας συντροφεύουν σε όλη μας τη ζωή ή, όπως προαναφέραμε, οι γιορτές τους δίνουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο να σκεφτούν και τότε οι περισσότεροι ανακαλύπτουν ότι βρίσκονται πολύ μακριά από τις επιθυμίες τους... Αυτές οι διαπιστώσεις προκαλούν στενοχώρια, αλλά και αισθήματα θυμού και ενοχών, αφού είναι πολύ επώδυνο να μην μπορεί να ταυτιστεί κάποιος με αυτή την αίσθηση διάχυτης χαράς-πολλές φορές επιβεβλημένης- που υπάρχει κατά τις γιορτές.

Κι όμως… πιστεύω ακράδαντα πως πολλοί από αυτούς, όταν ήταν παιδιά χαίρονταν και περίμεναν με ανυπομονησία τα Χριστούγεννα να έρθουν, ενώ τώρα ως ενήλικες μένουν ασυγκίνητοι από τη χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα. Δυστυχώς, με την πάροδο των χρόνων, «σβήνει» αυτή η μαγική δύναμη, που έχει πάνω μας η συγκεκριμένη γιορτή, και στη θέση της αφήνει μια νοσταλγία και μια θέρμη.

Παρασυρμένοι από την καθημερινότητα και αγχωμένοι με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε, έχουμε ξεχάσει βαθιά μέσα μας αυτή την αίσθηση. Δε δίνουμε χώρο στην παιδικότητα που σίγουρα διαθέτουμε ως προσωπικότητες, ώστε να βγει στην επιφάνεια και να μας κάνει ξέγνοιαστους έστω και για λίγο.

---

[1]  Ο κ. ΑΛΕΞΙΟΥ αρθρογραφεί στην εφημερίδα "Πρωινός Τύπος" κάθε Πέμπτη και Κυριακή. (Για τυχόν επισημάνσεις, παρατηρήσεις, επικοινωνία  κ.τ.λ: vaalexiou@yahoo.gr)

[2] Για αυτές τις δύο συναισθηματικές καταστάσεις θα μιλήσουμε στα επόμενα τρία κείμενά μας κατά την περίοδο των εορτών.

«Ενώ εσύ μου φώναζες…». Ένα κείμενο γροθιά για όλους τους γονείς!

Ψύχραιμη ματιά

                                                                                                      

 Επιμέλεια: Βασίλης Αλεξίου, Φιλόλογος [1]

tokinitro.blogspot.gr (ΤΟ ΚΙΝΗΤΡΟ)

Σε όλη τη διάρκεια των εορτών τα κείμενα που επιμελούμαι ή γράφω θα είναι στο κλίμα των ημερών. Ιδιαίτερη αναφορά και τιμή σε εκείνους τους ανθρώπους που δύσκολα θα χαρούν αυτές τις μέρες είτε γιατί αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης είτε επειδή είναι μόνοι τους (βιολογικά ή συναισθηματικά) είτε επειδή ο χρόνος κυλάει και η ζωή τους φεύγει και χάνεται μέσα από τα δάχτυλά τους σαν μια χούφτα θαλασσινή άμμος.[2]  Το πρώτο, όμως, κείμενο αφιερωμένο πάντα στα παιδιά.

«Ενώ εσύ μου φώναζες…». Ένα κείμενο γροθιά για όλους τους γονείς!

Σοκ προκάλεσαν στο πανελλήνιο πριν από δέκα μέρες οι εικόνες ενός μετανάστη που έδερνε με βιαιότητα το μικρό αγοράκι του, ενώ αυτό βρισκόταν στις ντουζιέρες του καταυλισμού στη Χίο. Το μικρό παιδί προσπαθούσε να σταθεί όρθιο μέσα στην μπανιέρα, ενώ ο πατέρας του το τραβούσε, το χτυπούσε στο πρόσωπο και στα πόδια, με αποτέλεσμα το παιδί να πέφτει συνέχεια κάτω. Παρά τα κλάματα του μικρού αγοριού, αυτός συνέχιζε για αρκετή ώρα να βασανίζει το γιο του.

            Σοκ προκάλεσαν αυτές οι εικόνες στο πανελλήνιο …. Ωστόσο, ας κάνουμε μια ενδοσκόπηση στο συγκεκριμένο θέμα. Γιατί πολλές φορές ως γονείς ξεχνάμε ότι έχουμε απέναντί μας ένα παιδί που το μόνο που θέλει είναι αγάπη από εμάς. Τα οικονομικά προβλήματα, τα νεύρα της δουλειάς και το άγχος της επιβίωσης μάς κάνει να ξεχνάμε το πιο σημαντικό πράγμα στο κόσμο.

Ποιο είναι αυτό; Ο τρόπος μας και η συμπεριφορά μας απέναντι στο παιδί μας. Παραθέτω ένα κείμενο[3], για προβληματισμό. Ένα παιδί- ενήλικος πια- απευθύνεται στο γονιό του. Τί λέει;

           

Ενώ εσύ μου φώναζες, μου μάθαινες να σε φοβάμαι…

Ενώ εσύ μου φώναζες, τραυμάτιζες την αυτοπεποίθηση μου…

Ενώ εσύ μου φώναζες, μου μάθαινες ότι δεν είχα αξιοπρέπεια, επειδή ήμουν μικρός…

Ενώ εσύ μου φώναζες, μου μάθαινες να μην τολμάω, να μη δοκιμάζω, να μην προσπαθώ να ανακαλύπτω, να μην παίρνω πρωτοβουλίες, για να μη θυμώνεις…

Ενώ εσύ μου φώναζες, με έκανες να νιώθω ασήμαντος και αδύναμος…

Ενώ εσύ μου φώναζες, μου έδειχνες ότι δεν μπορούσα να σε εμπιστεύομαι…

Ενώ εσύ μου φώναζες, μου μάθαινες ότι δεν μπορούσα να σου μιλήσω αν είχα κάποιο πρόβλημα ή κάποιος μου έκανε κακό, γιατί φοβόμουν πώς θα αντιδρούσες…

Ενώ εσύ μου φώναζες, μου μάθαινες ότι, όταν αγαπάμε κάποιον, έχουμε δικαίωμα να του φερόμαστε άσχημα…

Ενώ εσύ μου φώναζες, η φωνή σου δε με άφηνε να σκεφτώ τα λόγια σου…

Ενώ εσύ μου φώναζες, ίδρωνα, η καρδιά μου χτυπούσε δυνατά, το στομάχι και τα αυτιά μου πονούσαν…

Ενώ εσύ μου φώναζες, θύμωνα που δε νοιαζόσουν για αυτά που ήθελα να σου πω…

Ενώ εσύ μου φώναζες, αναρωτιόμουν που πήγε ο μπαμπάς μου…

Ενώ εσύ μου φώναζες, μου μάθαινες να φωνάζω κι εγώ…

Ενώ εσύ μου φώναζες, σκεφτόμουν ότι δεν μ’ αγαπάς πια…

Ενώ εσύ μου φώναζες, μου μάθαινες ότι επιτρέπεται να φέρομαι άσχημα σε κάποιον πιο αδύναμο από μένα…

Ενώ εσύ μου φώναζες, μου μάθαινες πώς να φερθώ στα παιδιά μου, όταν μεγαλώσω…

                               Το κυριότερο:

Ενώ εσύ μου φώναζες, δεν φανταζόσουν τον αγώνα που πρέπει να δώσω τώρα που μεγάλωσα, για να μη γίνω σαν εσένα…

---

[1]  Ο κ. ΑΛΕΞΙΟΥ αρθρογραφεί στην εφημερίδα "Πρωινός Τύπος" κάθε Πέμπτη και Κυριακή. (Για τυχόν επισημάνσεις, παρατηρήσεις, επικοινωνία  κ.τ.λ: vaalexiou@yahoo.gr)

[1]  Βαγγέλης Pαπτόπουλος, «Η Μεγάλη Άμμος», εκδόσεις «Κέδρος», 2007.

[1] Της Κατερίνας Μάλλιου, https://www.facebook.com/search/str/Katerina%2BMalliou/keywords_top.

Ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη και έκτρωση (Α’ Μέρος)

Ψύχραιμη ματιά

                                                                                                      

Επιμέλεια: Βασίλης Αλεξίου, Φιλόλογος ^[1]

MSc στις "ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ"

Ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη και έκτρωση   (Α’ Μέρος)

Το πρόβλημα δεν είναι σημερινό. Υπήρχε πάντα, απλώς την τελευταία δεκαετία έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις[2] στη χώρα μας. Αποτελεί πλέον κοινωνική μάστιγα. Μιλώ για την ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη και την αντιμετώπισή της με την επιλογή της τεχνητής διακοπής – έκτρωσης.

Οι αριθμοί ξεδιπλώνουν μια θλιβερή διαπίστωση και μάλιστα σε μια χώρα που μαστίζεται από υπογεννητικότητα. Η πραγματικότητα στο θέμα αυτό δεν είναι απλώς ζοφερή. Είναι οδυνηρή.  Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία στη χώρα μας καταγράφονται ετησίως 250.000 εκτρώσεις, αριθμός διπλάσιος των γεννήσεων. Οι ειδικοί εικάζουν, ωστόσο, ότι τα περιστατικά ξεπερνούν τις 400.000.  Για να αντιληφτείτε, φίλοι μου αναγνώστες, το μέγεθος της εθνικής καταστροφής, στη Μεγάλη Βρετανία, που έχει πενταπλάσιο πληθυσμό από την Ελλάδα, γίνονται ετησίως 190.000 εκτρώσεις.

Παρουσιάζω δύο ακόμη αριθμητικά δεδομένα: 40.000 εκτρώσεις τον χρόνο στην Ελλάδα αποφασίζονται από κορίτσια κάτω των 18 ετών[3], ενώ 1 στα 5 κορίτσια ηλικίας 14 έως 17 ετών έχει κάνει έκτρωση, σύμφωνα με έρευνα του Αρεταίειου Νοσοκομείου. Μάλιστα 1 στις 2 έφηβες που κάνουν έκτρωση δεν έχουν ενημερώσει τους γονείς τους!

Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά; Πού βρίσκεται η ρίζα του κακού;  Τα πολύπλοκα προβλήματα έχουν πολύπλοκα αίτια και δεν είναι καθόλου εύκολο να τα ξεκαθαρίσει κανείς -ακόμη λιγότερο να τα εκτιμήσει αντικειμενικά και με ακρίβεια. Ωστόσο, έχοντας υπόψη μου και απόψεις ειδικών, θα προσπαθήσω να σκιαγραφήσω όσο μπορώ καλύτερα, το συγκεκριμένο θέμα σε δύο κείμενά μου[4].

Είναι κοινό μυστικό ότι πολλές Ελληνίδες αντιμετωπίζουν την άμβλωση σαν μέθοδο αντισύλληψης, προφανώς λόγω έλλειψης πληροφόρησης για τη γνήσια-ρεαλιστική αντισύλληψη. Αυτή η στρεβλή αντίληψη παρατηρείται ειδικά στην εφηβεία, όπου εδράζεται η έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας (περίπου 1 στις 5 έφηβες είναι ήδη σεξουαλικά ενεργή), ως αποτέλεσμα σωματικών, συναισθηματικών, ψυχολογικών και κοινωνικών αλλαγών. Οι κύριοι λόγοι για τη συχνή εμφάνιση ανεπιθύμητων κυήσεων στην εφηβεία είναι η μη χρήση αντισύλληψης, η έλλειψη ενημέρωσης, η αυξημένη σεξουαλική δραστηριότητα, αλλά και η αυξημένη γονιμότητα λόγω ηλικίας. Όμως, η συνηθέστερη κατάληξη μιας κύησης στην εφηβεία είναι, δυστυχώς, η τεχνητή διακοπή της (έκτρωση).

Επιπλέον, δεν πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός ότι η ψυχολογική πίεση από το οικογενειακό και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον αποτελεί, επίσης, ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στη δημιουργία του φαινομένου αυτού. Οι γονείς, που δεν κατόρθωσαν να ενημερώσουν τις κόρες τους- γιατί όχι και τους γιούς τους- στα πρώτα βήματα της εφηβείας, παράσχοντάς τους όχι μόνο την απαραίτητη πληροφόρηση, αλλά και μιλώντας τους εκτενώς για την αντισύλληψη και τη σημασία της, οφείλουν τώρα να συμπαρασταθούν στην έφηβη κόρη τους, γιατί είναι το παιδί τους, η ζωή τους.

Συνεχίζεται …

---

[1]  Ο κ. ΑΛΕΞΙΟΥ αρθρογραφεί στην εφημερίδα "Πρωινός Τύπος" κάθε Πέμπτη και Κυριακή. (Για τυχόν επισημάνσεις, παρατηρήσεις, επικοινωνία  κ.τ.λ: vaalexiou@yahoo.gr)

[2]  Αυτό ίσως οφείλεται  και στα στατιστικά που οι επίσημοι φορείς καταγράφου  σε σχέση με το παρελθόν.

[3] Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας.

[4] Το Β’ Μέρος- κείμενο θα δημοσιευθεί στο φύλλο της Κυριακής 4 Δεκεμβρίου.

Το συνηθίσαμε (;) και αυτό…

Ψύχραιμη ματιά

                                                                                                      

Επιμέλεια: Βασίλης Αλεξίου, Φιλόλογος ^[1]

                                                                                        tokinitro.blogspot.gr (ΤΟ ΚΙΝΗΤΡΟ)

Το συνηθίσαμε (;) και αυτό…

Το συνηθίσαμε, δεν αντιπροσωπεύει τίποτα, σαν όλα τα πράγματα που έχετε συνηθίσει και σας μιλώ γι' αυτό, γιατί δε βρίσκω τίποτα, που να μην το συνηθίσατε… Γιώργος Σεφέρης

Πριν από δύο- τρία χρόνια τέτοιες μέρες τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (Μ.Μ.Ε.) καθημερινά «χάλαγαν τον κόσμο» για την υπόθεση αυτή. Έδειχναν «υπερευαισθησία» τάχα και αφιέρωναν πολύ χρόνο. Μιλώ για την αιθαλομίχλη. Αυτό το είδος ατμοσφαιρικής ρύπανσης που δημιουργείται από μείγμα καπνού και ομίχλης στον αέρα.  Το συγκεκριμένο μείγμα περιέχει επιβλαβή σωματίδια, τα οποία προκαλούν σοβαρά προβλήματα στον ανθρώπινο οργανισμό, ιδίως σε ευπαθή άτομα. 

Παραθέτω ενδεικτικά ένα κείμενο της εποχής εκείνης: «Πνίγηκε» χθες η πόλη μας από την αιθαλομίχλη. Τα τζάκια και οι ξυλόσομπες φαίνεται να πήραν… φωτιά για να ζεσταθούν τα νοικοκυριά, πνίγοντας την πόλη στους ρύπους. Το φαινόμενο ήταν έντονο από τις πρωινές ώρες, επιδεινώθηκε όμως το βράδυ. Η ατμόσφαιρα ήταν τόσο θολή, σαν να επικρατούσε πυκνή ομίχλη, ενώ η μυρωδιά καμένου ξύλου ήταν διάχυτη παντού, σε σημείο που να αναπνέει κανείς με δυσκολία...».

Τότε τα Μ.Μ.Ε. ασχολούνταν καθημερινά για την υπόθεση αυτή. Μάλιστα η τηλεόραση πρόβαλλε την είδηση δραματοποιημένη με ανάλογο οπτικοακουστικό υλικό, μουσική υπόκρουση, ύφος και τόνο φωνής του ρεπόρτερ. Στο τέλος παρουσίαζε για 10-15΄΄ και έναν ειδικό επιστήμονα, ο οποίος συμπιεσμένος μέσα στα στενά χρονικά- τηλεοπτικά όρια, προσπαθούσε να εξηγήσει σε εμάς, τους πολίτες, το θέμα και συνάμα να μας δώσει χρηστικές πληροφορίες.

Σήμερα τι γίνεται; Λύθηκε το πρόβλημα; Γιατί δεν προβάλλεται έστω για τη τηλεθέαση το θέμα; Έπαψε να υπάρχει η αιθαλομίχλη;  Ή μήπως το συνηθίσαμε, σαν όλα τα πράγματα που έχουμε συνηθίσει;[2]

Εγώ δεν πιστεύω ότι το πρόβλημα δεν είναι αισθητό- και ορατό- και φέτος. Όταν επιστρέφω το βράδυ από το εργασία στο σπίτι μου η κατάσταση είναι ανεξέλεγκτη, ενώ από το μπαλκόνι βλέπω το νέφος της αιθαλομίχλης να πνίγει το φως του φεγγαριού! Ας μη γελιόμαστε, φίλοι μου. Όσο βαθαίνει η οικονομική κρίση στη χώρα μας, όλο και περισσότεροι πολίτες στρέφονται στη χρήση στερεών καυσίμων (ξύλο, πέλετς, κ.ά., αμφιβόλου ποιότητας), για να καλύψουν ανάγκες θέρμανσης. Ξέρουμε, λοιπόν, ποια είναι η αιτία.

Καλό είναι, όμως, να θυμηθούμε και ποιο είναι το κόστος της αιθαλομίχλης που πολλοί βέβαια συμπολίτες μας ήδη το «πληρώνουν»! Προ μηνών, οι ερευνητές του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης υπολόγισαν τα αυξημένα ποσοστά θνησιμότητας και νοσηρότητας του πληθυσμού εξαιτίας της ανεξέλεγκτης καύσης ξύλου τους δύο τελευταίους χειμώνες, προσδιορίζοντας το κόστος από την επιβάρυνση της δημόσιας υγείας. Τα χρόνια της κρίσης, λοιπόν, καταγράφονται επιπλέον 200 θάνατοι ετησίως, αριθμός που μεταφράζεται σε 3.450 χαμένα χρόνια ζωής!

​Εκτός από την αυξημένη θνησιμότητα, οι ερευνητές εντόπισαν και μεγαλύτερα ποσοστά νοσηρότητας: περισσότερα περιστατικά βρογχίτιδας, καθώς και αύξηση των εισαγωγών στα νοσοκομεία με καρδιαγγειακά και αναπνευστικά προβλήματα. Το μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχουν ιδιαίτερα τα παιδιά έως δύο ετών, τα οποία εκτίθενται σε αυτά τα σωματίδια, πέντε με επτά φορές περισσότερο από τους ενηλίκους.

Μάλιστα ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα, εξαιτίας της εισπνοής της αιθαλομίχλης είναι μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο κίνδυνο που προέρχεται από τα καυσαέρια των αυτοκινήτων.

[Σημείωση: Στο επόμενο κείμενό μας, την Κυριακή 27/11, θα σας παρουσιάσω μια ακραία μορφή εμφάνισης της αιθαλομίχλης που συνέβη πριν από χρόνια σε άλλη χώρα. Γιατί τα χειρότερα ίσως μα μην τα έχουμε δει και βιώσει ακόμη.]

---

[1]  Ο κ. ΑΛΕΞΙΟΥ αρθρογραφεί στην εφημερίδα "Πρωινός Τύπος" κάθε Πέμπτη και Κυριακή. (Για τυχόν επισημάνσεις, παρατηρήσεις, επικοινωνία  κ.τ.λ: vaalexiou@yahoo.gr)

[2] Μνημόνια, Εν.φ.ι.α., εθνικές προσβολές,  ψέματα πολιτικών κ.ά.

Η αιθαλομίχλη του 1952: ένα ιστορικό παράδειγμα για το πώς τιμωρεί η Φύση

Ψύχραιμη ματιά

                                                                                                      

Επιμέλεια: Βασίλης Αλεξίου, Φιλόλογος ^[1]

                                                                                  

Η αιθαλομίχλη του 1952: ένα ιστορικό παράδειγμα για το πώς τιμωρεί η Φύση

Η αιθαλομίχλη είναι ένα είδος ατμοσφαιρικής ρύπανσης που δημιουργείται από μείγμα καπνού και ομίχλης στον αέρα.  Το συγκεκριμένο μείγμα περιέχει επιβλαβή σωματίδια, τα οποία μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα στον ανθρώπινο οργανισμό, ιδίως σε ευπαθή άτομα[2]. 

Σήμερα, παρουσιάζω μια ακραία μορφή εμφάνισης της αιθαλομίχλης που συνέβη πριν από χρόνια σε άλλη χώρα. Γιατί τα χειρότερα ίσως να μην τα έχουμε δει και βιώσει ακόμη και μακάρι να μη συμβεί ποτέ ξανά.

Το Λονδίνο, από τη Ρωμαϊκή κιόλας εποχή, ήταν γνωστό για την ομίχλη του, η οποία όμως έγινε πολύ εντονότερη με την έλευση της βιομηχανικής εποχής το 18ο αιώνα, οπότε τα εργοστάσια απελευθέρωναν αέρια και τεράστιες ποσότητες επιβλαβών σωματιδίων στην ατμόσφαιρα.  Η αιθαλομίχλη, όμως, που εμφανίστηκε το 1952 είχε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, αφού γινόταν αντιληπτή από την δυσάρεστη οσμή της και την κιτρινοκαφέ χροιά της, που διέφερε πολύ από την καθαρή λευκή ομίχλη των αγροτικών περιοχών, και ονομάστηκε Smog, από συνδυασμό των λέξεων smoke (καπνός) και fog (ομίχλη).

Ο Δεκέμβριος του 1952 ήταν πολύ βαρύς για το Λονδίνο.  Λόγω του κρύου και των έντονων χιονοπτώσεων οι Λονδρέζοι, προκειμένου να ζεσταθούν, έκαιγαν μεγάλες ποσότητες κάρβουνου και ό,τι άλλο έβρισκαν, με αποτέλεσμα τη δημιουργία πυκνού νέφους καπνού σε όλη την πόλη και τις γύρω περιοχές.

Υπό κανονικές συνθήκες αυτό δε θα μπορούσε να δημιουργήσει μεγάλο πρόβλημα, καθώς ο καπνός θα διασκορπιζόταν στην ατμόσφαιρα.  Ωστόσο, τις συγκεκριμένες μέρες, σχηματίστηκε στην ατμόσφαιρα ένας αντικυκλώνας που έσπρωχνε τον αέρα προς τα κάτω, αυξάνοντας κατά πολύ τη θερμοκρασία του.  Ο αέρας, δηλαδή, κοντά στο έδαφος ήταν ζεστότερος από εκείνον στα ψηλότερα στρώματα της ατμόσφαιρας και έτσι δημιουργήθηκε η λεγόμενη «θερμοκρασιακή αναστροφή», δημιουργώντας ένα είδος φυσικού «θερμοκηπίου», με αποτέλεσμα να παγιδευτεί ο ζεστός καπνός που έβγαινε από τις καμινάδες, δημιουργώντας τελικά μια θανάσιμη τοξική παγίδα.  Αυτό το γεγονός, σε συνδυασμό με την αυξημένη εκπομπή διαφόρων επιβλαβών ρύπων και την απόλυτη άπνοια, δημιούργησε ένα δηλητηριώδες νέφος αιθαλομίχλης, που κράτησε από τις 5 ως τις 9 Δεκεμβρίου του 1952.

Το κάρβουνο που καιγόταν στα τζάκια περιείχε μεγάλη ποσότητα θείου, το οποίο με την καύση του εκλύει διοξείδιο του θείου, πρόδρομο μόριο για το σχηματισμό θειϊκού οξέος, μιας πολύ επικίνδυνης ένωσης για τον άνθρωπο.  Έτσι, σε συνδυασμό και με άλλες μετεωρολογικές παραμέτρους, δημιουργήθηκε ένα στρώμα αιθαλομίχλης ύψους 100-200 μέτρων, ενώ απελευθερώνονταν στην ατμόσφαιρα τόνοι αιωρούμενων σωματιδίων, διοξειδίου του άνθρακα, υδροχλωρικού οξέος και άλλων βλαπτικών συστατικών.

Το στρώμα αυτό αιθαλομίχλης κάλυψε για τέσσερις ολόκληρες ημέρες το Λονδίνο και προκάλεσε το θάνατο τουλάχιστον 8.000 ανθρώπων και σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα σε άλλους 100.000. Οι περισσότεροι από τους θανάτους προήλθαν από λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος και υποξία (έλλειψη οξυγόνου).  Οι κυριότερες λοιμώξεις που προκλήθηκαν ήταν η βρογχοπνευμονία και η οξεία πυώδης βρογχίτιδα, ενώ τα περισσότερα από τα θύματα της θανατηφόρας ρύπανσης ήταν παιδιά και ηλικιωμένα ή ευπαθή άτομα.  Επίσης, η μόλυνση προκάλεσε σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού ερεθισμούς στα μάτια, δυσφορία ή λιποθυμικές τάσεις.

Τελικά, μετά από 4 μέρες αποπνικτικών φαινομένων, οι συνθήκες που δημιούργησαν το πρόβλημα άλλαξαν, ο άνεμος απομάκρυνε μέρος του νέφους, ενώ η δυνατή βροχή καθάρισε σε μεγάλο βαθμό την ατμόσφαιρα.

Η αιθαλομίχλη του 1952 (΄΄Great Smog of London΄΄) ήταν η μεγαλύτερη μόλυνση στην ιστορία της Μεγάλης Βρετανίας, αλλά και μία από τις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές καταστροφές της ανθρωπότητας.

---

[1]  Ο κ. ΑΛΕΞΙΟΥ αρθρογραφεί στην εφημερίδα "Πρωινός Τύπος" κάθε Πέμπτη και Κυριακή. (Για τυχόν επισημάνσεις, παρατηρήσεις, επικοινωνία  κ.τ.λ: vaalexiou@yahoo.gr)

[2] Αναλυτικότερα για τις συνέπειες στην υγεία βλέπε το προηγούμενό μας κείμενο  (Π.Τ, 24/11/2016, σελ. 3)