Παρασκευή 31 Αυγούστου 2018

Μάνος Ελευθερίου: Ένας σπουδαίος συλλέκτης στιγμών





Επιμέλεια: Βασίλης Αλεξίου, Φιλόλογος [1]
tokinitro.blogspot.com (ΤΟ ΚΙΝΗΤΡΟ)

Καλοκαιρινά παραλειπόμενα και διαπιστώσεις
Μάνος Ελευθερίου: Ένας σπουδαίος συλλέκτης στιγμών

Ο Μάνος Ελευθερίου, ο σπουδαίος αυτός Έλληνας ποιητής, στιχουργός και πεζογράφος «έφυγε» από τη ζωή σε ηλικία 80 ετών στα μέσα του καλοκαιριού (22 Ιουλίου). Ανήκει στη γενιά των μεγάλων δημιουργών της μεταπολιτευτικής περιόδου, γράφοντας τους στίχους για πάνω από 400 τραγούδια, τα οποία «φόρεσαν» τις μελωδίες των σπουδαιότερων Ελλήνων συνθετών. Ήταν από τους πιο μορφωμένους και καλλιεργημένους δημιουργούς, επομένως μπορούσε να αποτυπώσει τις σκέψεις του, διαχειριζόμενος εξαιρετικά το λόγο, κάνοντάς τον εργαλείο, πότε για να θρέψει το νου και πότε για να μιλήσει κατευθείαν στην καρδιά.

 Παρατηρούσε τους ανθρώπους, προσπαθώντας να νιώσει μέσα με τη ματιά του όλες τις ανθρώπινες αδυναμίες, όλα τα μεράκια και όλο το φάσμα των συναισθημάτων και μ’ αυτά ακριβώς να κάνει τις λέξεις να χοροπηδάνε πάνω στο χαρτί καθώς θα στροβιλίζονται στις νότες.
Ο Ελευθερίου ήταν άνθρωπος πολύ διαβασμένος. Διέθετε γερά πατήματα προερχόμενα από τις ιστορικές του γνώσεις, κάνοντας το λόγο του οξύ, διεισδυτικό και επιβλητικό με χρώμα πολιτικό και με πρόθεση κάτι να πει και όχι να δείξει. Έτσι, μίλησε γλαφυρά για τη μαυρίλα της Δικτατορίας, για τα παιδιά που σκοτώθηκαν άδικα, για όσα ζούσαν με το στημένο καρτέρι του θανάτου να τους χτυπάει την πλάτη, αλλά και για όσα ξέφυγαν από το σκληρό ράπισμα του νόμου της ορισμένης στρατιωτικής κυβέρνησης. «Αυτός που σπέρνει δάκρυα και τρόμο θερίζει την αυγή θανατικό/ μαύρα πουλιά τού δείχνουνε το δρόμο/ Κι έχει κρυφή πληγή κοντά στον ώμο, σημάδι μυστικό απ’ το κακό πως ξέφυγε απ’ ανθρώπους κι απ’ τον νόμο». Ψιθυρίζει δυνατά για τη συγκρατημένη χαρά της λαϊκής συνωμοσίας που σκοπό έχει την ανατροπή του καθεστώτος..«Η μοίρα κι ο καιρός το ’χαν ορίσει Παρασκευή το βράδυ στις εννιά κι η νύχτα χίλια χρόνια να γυρίσει /Στο τέλος της γιορτής να τραγουδήσει αυτός που δεν εγνώρισε γενιά / και του λαού την πόρτα να χτυπήσει..»
Εκφράζει το απόλυτο και σπαρακτικό παράπονο του λαού για το άδικο που βιώνει, όπως αυτό προκύπτει από τις άσχημες πολιτικές συγκυρίες, την απελπισία που φτάνει ως την ματαιότητα και τη λειψή ζωή που οδηγείται μοιραία στο θάνατο. «Το σεργιάνι μας στον κόσμο ήταν δέκα μέτρα γης, όσο πιάνει ένα σπίτι και ο τοίχος μιας αυλής. Παραπονεμένα λόγια έχουν τα τραγούδια μας, γιατί τ’ άδικο το ζούμε μέσα από την κούνια μας...». Χρησιμοποιεί εικόνες που ξυπνάνε την καρδιά και εντάσσει συχνά την αντίθεση μέσα σε μια μόνο φράση, κάνοντας το ανέφικτο, εφικτό. «Οι ελεύθεροι και ωραίοι ζουν σε κάποιες φυλακές, μες στα τείχη που χει χτίσει ο καθένας για να ζήσει τις μεγάλες του στιγμές…»
Ήταν ένας συλλέκτης στιγμών είτε προσωπικών αυτόφωτων λάμψεων της δικής του διαδρομής είτε του φωτός και των σκοταδιών της ανθρώπινης ύπαρξης γύρω του. Είχε γράψει διηγήματα, παιδικά βιβλία και μυθιστορήματα. Εργάστηκε ως επιμελητής βιβλίων, αρθογράφος και ραδιοφωνικός παραγωγός. Ο Μάνος Ελευθερίου ανήκει στο πάνθεον των μεγάλων Ελλήνων στιχουργών, όχι μόνο γιατί έγραψε σπουδαία τραγούδια αλλά γιατί ποτέ δεν κόμπασε για την επιτυχία του[2]. Χαμήλωνε το βλέμμα, την προσπερνούσε και αυτή τον ακολουθούσε γοητευμένη…
Καλό ταξίδι, κύριε Μάνο. Εύχομαι να βρήκες το νησί που περιέγραψες, αυτό «που ’χει την άμμο του χρυσή τη θάλασσά του αγιασμένη». «Ένα νησί κατάμονο, κατάφυτο, πανέμορφο, να φαντάζει μπρος στον ήλιο, στα σύνορα του κόσμου σαν να ήτανε της γαλανής της χίμαιρας βασίλειο», όπως θα ’λεγε και ο ομότεχνός σου Κώστας Ουράνης.



[1]  Ο κ. ΑΛΕΞΙΟΥ αρθρογραφεί κάθε Πέμπτη και Κυριακή. (Για τυχόν επισημάνσεις, παρατηρήσεις, επικοινωνία  κ.τ.λ: vaalexiou@yahoo.gr)
[2] Τι αντίθεση με τους ματαιόδοξους ανθρώπους που ακόμα και στο θάνατό τους θέλουν να «απολαμβάνουν» πρωτοσέλιδα και λιβανιστήρια από τους «υπηκόους» τους! Γίναμε, εξάλλου, μάρτυρες μιας τέτοιας περίπτωσης ανθρώπου πρόσφατα. Θα επανέλθω σε αυτά τα ανθρωπάρια, τους «Λαυρέντηδες», όπως τους αποκαλούσε ο ποιητής Μανώλης Αναγνωστάκης, εάν βρω χρόνο.

Πέμπτη 30 Αυγούστου 2018

Fake news, η Ηλεκτρονική Δημοκρατία (ή Δικτατορία;)






Ψύχραιμη ματιά
Επιμέλεια: Βασίλης Αλεξίου, Φιλόλογος [1]

Καλοκαιρινά παραλειπόμενα και διαπιστώσεις
Fake news, η Ηλεκτρονική Δημοκρατία[2]  Δικτατορία;)

 Τα fake news είναι ένας όρος που εσχάτως χρησιμοποιείται πάρα πολύ. Δημιουργήθηκε, για να περιγράψει κάτι πάρα πολύ παλιό: την προπαγάνδα, τα ψέματα, την παραπληροφόρηση, τη διαστρέβλωση και τις κατασκευασμένες ειδήσεις. Αυτό, βέβαια, που έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια είναι οι τρόποι διάδοσής τους.
Fake news υπήρχαν πάντα. Και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (Μ.Μ.Ε.) ήταν πάντα γεμάτα με τέτοιου είδους «ειδήσεις». Αν κάποιος μπει στον κόπο ν' ανατρέξει στις ελληνικές εφημερίδες θα γίνει μάρτυρας μια δημόσιας αντιπαράθεσης (αρχές του 1976) με αντικείμενο το θαυματουργό δήθεν νερό του δικηγόρου Γιώργου Καματερού από την Κω[3]. Ο Γιώργος Καματερός ισχυριζόταν ότι το νερό, που έφερνε από το νησί του, και πωλούσε με βυτιοφόρα στους δρόμους της Αθήνας ένεκα της σύνθεσής του θεράπευε τον καρκίνο. Το παράδοξο της υπόθεσης είναι ότι εκτός από χιλιάδες απλούς πολίτες, τις εικασίες Καματερού υποστήριζαν και αρκετές εφημερίδες[4], οι οποίες δημοσίευαν εκτενή ρεπορτάζ για άτομα που δήθεν ήπιαν το θαυματουργό νερό και θεραπεύτηκαν. Αλλά, στη μνήμη μας διατηρείται ακόμη και η φωτογραφία του άτυχου κορμοράνου που, ενώ ήταν παγιδευμένος σε μια πετρελαιοκηλίδα στον Κόλπο του Μεξικού, πολλά Μ.Μ.Ε. τον ήθελαν να βρίσκεται στον Περσικό Κόλπο, θύμα και αυτός της οικολογικής καταστροφής που προκάλεσε δήθεν ο Σαντάμ Χουσέιν, του οποίου τα υπόγεια των ανακτόρων του- πάντα σύμφωνα με τα δημοσιεύματα- είχαν μετατραπεί σε επιστημονικά εργαστήρια παρασκευής χημικών και βιολογικών όπλων κ.τ.λ. Βέβαια όσο και αν έψαξαν οι αμερικανοί στρατιώτες, τέτοια εργαστήρια δεν βρέθηκαν ποτέ! Στη χώρα μας πρόσφατο fake news ήταν δημοσίευμα της αγγλικής εφημερίδας «Sun» περί ομαδικής «δηλητηρίασης» 17 νεαρών Βρετανών από ποτά – «μπόμπες» σε μπαρ του Λαγανά στη Ζάκυνθο, είδηση που έκανε το «γύρο του κόσμου», χωρίς να επιβεβαιωθεί από αρμόδιες υπηρεσίες της χώρας (Νοσοκομείο, Αστυνομία κ.ά.).
Υπάρχουν, λοιπόν, ψεύτικες ειδήσεις που οφείλονται στην άγνοια ή τον ελλειμματικό επαγγελματισμό των δημοσιογράφων, υπάρχουν όμως και ειδήσεις χαλκευμένες. Απλώς σήμερα οι δυνατότητες αναπαραγωγής και διασποράς χαλκευμένων ειδήσεων είναι πολλαπλάσιες. Η παρουσία του διαδικτύου γενικά και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ειδικότερα, κάνουν τη διαδικασία διάχυσης ψευδών ειδήσεων πολύ πιο εύκολη και μαζική. Ο έντονος ανταγωνισμός, που ολοένα οξύνεται, αποτελεί δυστυχώς κίνητρο για αρκετά Μέσα και δημοσιογράφους να γράφουν και να πολλαπλασιάζουν ψευδείς ειδήσεις. Από τη στιγμή που αυτό που μετρά και αποφέρει έσοδα είναι η ψηλή επισκεψιμότητα, πολλοί λειτουργοί των διαδικτυακών μέσων επιλέγουν την εύκολη λύση του click- bait- δηλαδή τις ειδήσεις δόλωμα που ενίοτε δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα.
Επιπλέον, η ανάγκη ελαχιστοποίησης του χρόνου που μεσολαβεί από την εκδήλωση του γεγονότος μέχρι τη δημοσιοποίηση του μηνύματος, εξωθεί αρκετούς λειτουργούς να παραβιάζουν τη βασική αρχή της διασταύρωσης της πληροφορίας προτού αυτή καταστεί είδηση. Η αρνητική αυτή συμπεριφορά πολλαπλασιάζεται, όταν το μήνυμα φθάνει στο χρήστη. Έρευνα που έγινε το 2016 από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια δείχνει ότι 6 στους 10 χρήστες του Ίντερνετ αναδημοσιεύουν μια είδηση, μια ανάρτηση, διαβάζοντας μόνο τον τίτλο, όχι το περιεχόμενο[5]! Άλλη έρευνα του Πανεπιστημίου του Stanford που κυκλοφόρησε το Νοέμβριο του 2016 έδειξε ότι το 80% των μαθητών και φοιτητών που συμμετείχαν στην έρευνα δεν κατάφεραν να ξεχωρίσουν ένα πραγματικό κείμενο από ένα ψεύτικο ούτε ένα δημοσιογραφικό μήνυμα από ένα διαφημιστικό! Επίσης, ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι κριτήριο εγκυρότητας για τους νέους αποτελεί το μέγεθος της φωτογραφίας (!) σε ένα κείμενο και όχι... η απουσία της πηγής του!
Συμπερασματικά, φίλοι μου, ζούμε στην εποχή των αστικών θρύλων γνωστότερων ως Hoaxes, internet trols, Fake news, σε μια εποχή Ηλεκτρονικής Δημοκρατίας  Δικτατορίας;), όπου οι φήμες και οι ψευδείς ειδήσεις επισκιάζουν τα πραγματικά γεγονότα. Η κατάσταση γίνεται πιο δραματική, αν λάβουμε υπόψη τον ψηφιακό αναλφαβητισμό και την αδυναμία του χρήστη να αξιολογήσει σωστά το μήνυμα που λαμβάνει...


[1]  Ο κ. ΑΛΕΞΙΟΥ αρθρογραφεί κάθε Πέμπτη και Κυριακή. (Για τυχόν επισημάνσεις, παρατηρήσεις, επικοινωνία  κ.τ.λ: vaalexiou@yahoo.gr)
[2] Κατά την άποψη ενός πολύ καλού συναδέλφου και φίλου μου, του κ. Φώτη Κατσάρου.
[3] Γεγονός για το οποίο έγραψα αναλυτικό κείμενο (βλ. Π.Τ. Κυριακή 12/2/2017, σελ. 5: «Αν το όλο ζήτημα είχε διαχειριστεί με ιδιαίτερη προσοχή και σοβαρότητα…»)
[4] Με πρώτη και καλύτερη τα «Νέα», αλλά και η «Απογευματινή», η «Αθλητική Ηχώ» κ.ά..
[5] https://hal.inria.fr/hal-01281190: Social Clicks: What and Who Gets Read on Twitter?Ανάκτηση στις 27/8/2018 




Πέμπτη 23 Αυγούστου 2018

Ας δούμε, όμως, και την ευθύνη του ανθρώπου




Ψύχραιμη ματιά
Επιμέλεια: Βασίλης Αλεξίου, Φιλόλογος [1]


Καλοκαιρινά παραλειπόμενα και διαπιστώσεις
Ας δούμε, όμως, και την ευθύνη του ανθρώπου[2]

Αναμφισβήτητα το σημαντικότερο (και συνάμα τραγικότερο) γεγονός του καλοκαιριού ήταν η φονική πυρκαγιά στην Ανατολική Αττική το τρίτο δεκαήμερο του Ιουλίου. Έχασαν τη ζωή τους σχεδόν εκατό συνάνθρωποί μας, ενώ ο θρήνος των επιζώντων, αλλά κατεστραμμένων πολιτών είναι ανείπωτος. Τα πολιτικά κόμματα- που σημειωτέον ενεργούν με κυριότερο γνώμονα την διαιώνισή τους- έπραξαν τα αναμενόμενα, όπως κάθε φορά που συμβαίνει κάτι τραγικό στη χώρα μας: τα κόμματα που κυβερνούν υποστήριξαν ότι έγινε ό, τι ήταν ανθρωπίνως δυνατό και  πάντως  όσο και αν «προσπαθούν να βρουν τα λάθη που έγιναν και ποιες είναι οι ευθύνες, δεν μπορούν να βρουν μεγάλα λάθη επιχειρησιακά»[3] Τα κόμματα της  αντιπολίτευσης κατηγόρησαν την κυβέρνηση για ανικανότητα και πως δεν έγινε τίποτα σωστό[4].
Και η ζωή συνεχίζεται με ευχές και κάποια ημίμετρα για τους πληγέντες. Σημαντικό (και βρώμικο θα ’λεγα) ρόλο παίζουν τα ιδιωτικά- κυρίως- τηλεοπτικά κανάλια που ένα γεγονός, το φορτίζουν, το διογκώνουν και ξαφνικά το «ρίχνουν» στην αφάνεια, ασχολούμενα με άλλα θέματα επικαιρότητας, ενώ το σωστό θα ήταν με τη συνεχή παρουσίασή του στις σωστές, βέβαια, διαστάσεις να πιέζουν την εκάστοτε κυβέρνηση να κάνει άμεσα και ολοκληρωμένα έργα αποκατάστασης των ζημιών της περιοχής και των ανθρώπων που καταστράφηκαν.
Ας δούμε, όμως, και την ευθύνη του ανθρώπου. Η φύση και άνθρωπος συνδέονται με ένα πανίσχυρο δεσμό μεταξύ τους. Η φύση αποτελεί το βασικό, καθοριστικό, παράγοντα στη βιολογική, ψυχική και πνευματική ζωή του ανθρώπου, ενώ διαμέσου αυτής διαμορφώνεται όλη του η υπόσταση. Δεδομένου ότι ο άνθρωπος γεννήθηκε και εξελίχθηκε εντός της, η μεταξύ τους σχέση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως σχέση μητέρας – παιδιού. Μέσα σε αυτή έμαθε να επιβιώνει, να προστατεύεται, να βρίσκει τροφή και να κοινωνικοποιείται. Επιπλέον, η μεταξύ τους αλληλεπίδραση είναι κρίσιμης σημασίας για την ψυχική του υγεία, καθώς βρίσκει ψυχική γαλήνη και ανάπαυση, ξεπερνάει το άγχος που του δημιουργούν οι σύγχρονες, γκρίζων αποχρώσεων, πόλεις και μοιράζεται με την πλάση το αίσθημα της ελευθερίας που ενυπάρχει σε αυτή.
Κι όμως… Σήμερα ο άνθρωπος είναι αποκομμένος από το φυσικό του περιβάλλον, με συνέπεια να απουσιάζει ο απαιτούμενος σεβασμός. Οι δραστηριότητες του έχουν ως αποτέλεσμα την οικολογική καταστροφή σε μη αναστρέψιμο βαθμό, και ως εκ τούτου προκαλούν τη διατάραξη της φυσικής ισορροπίας. Στερείται τις χαρές της φύσης όντας αποτραβηγμένος σε ένα πολυάσχολο και σκληρό περιβάλλον, στο οποίο προσπαθεί να επιβιώσει. Αντί της προστασίας που οφείλει να της παρέχει, δείχνει αδιαφορία και αγνωμοσύνη απέναντι στην προσφορά της, με αποτέλεσμα να γίνεται ο μεγαλύτερος εκμεταλλευτής και δυνάστης της. Με τη στάση του αυτή προκαλεί μόνος του την καταστροφή του, διαταράσσοντας την οικολογική ισορροπία. Η παράβαση των φυσικών νόμων συνεπάγεται την διατάραξη της τάξης και της αρμονίας της Φύσης, ενώ ταυτόχρονα πραγματοποιεί εναντίον της τη μεγαλύτερη αδικία.
Φίλοι μου, έχουμε ως όντα μετατραπεί σε ασεβή και εγωιστικά πλάσματα, με σοβαρή έλλειψη οικολογικής συνείδησης και άκριτη επιδίωξη οικονομικού κέρδους. Η παράβαση αυτής της τάξης και της αρμονίας έχει ως επακόλουθο τα οικολογικά προβλήματα και η «τίσις», η τιμωρία που μας επιβάλλει η φύση για την αδικία που διαπράττουμε εναντίον της είναι η υπερθέρμανση του πλανήτη, τα έντονα καιρικά φαινόμενα (περίοδοι ξηρασίας, θυελλώδεις ανέμους και θανατηφόρες πυρκαγιές, καταρρακτώδεις βροχοπτώσεις ή έντονους χιονιάδες). Το τραγικότερο: η μολυσμένη ατμόσφαιρα έχει επιπτώσεις στην υγεία μας (καρκινογενέσεις και άλλες παθήσεις του αναπνευστικού), αλλά και δυσμενή επίδραση στα υπόλοιπα ζώα και φυτά, μια και όπως υπονομεύεται η υγεία των ανθρώπων, έτσι μειώνεται και η ποιότητα ζωής των άλλων έμβιων οργανισμών.
Τι τραγικό; Επιδιώκουμε ποιότητα στη ζωή μας, εκμεταλλευόμενοι βάναυσα τη Μητέρα μας Φύση, αλλά προεικονίζουμε με μαθηματική ακρίβεια την καταστροφή μας ως είδος.


[1]  Ο κ. ΑΛΕΞΙΟΥ αρθρογραφεί κάθε Πέμπτη και Κυριακή. (Για τυχόν επισημάνσεις, παρατηρήσεις, επικοινωνία  κ.τ.λ: vaalexiou@yahoo.gr)
[2] Με τη λέξη «ανθρώπου», δεν εννοώ τον ανόητο που αποφάσισε εκείνη τη- μοιραία, όπως αποδείχτηκε- μέρα με τόσα μποφόρ αέρα να κάψει ξερόχορτα (!), αλλά το ον «Άνθρωπος» γενικότερα.
[3] Δήλωση του αναπληρωτή υπουργού Προστασίας του Πολίτη κ. Νίκο Τόσκα σε συνέντευξη τύπου στις 26/7/2018. 
[4] Πολύ κατατοπιστικό για τη σκοπιμότητα εξουσίας των πολιτικών κομμάτων το κείμενο του συναδέλφου στον Π.Τ. με το όνομα (ή ψευδώνυμο;) «Αγραφιώτης», στις 8/8/2018 με τίτλο «Δεν συνεργάστηκαν».