ΕΡΓΑΣΙΑ στη ΝΕΟΕΛ. ΓΛΩΣΣΑ Α1 και Α2, 5ου Γυμνασίου

 

Νεοελληνική γλώσσα Α’ Γυμνασίου, σχολικό βιβλίο, σελίδες 104- 105

 

Προσδιορισμοι - θεωρια 

 

 – Όταν η ονοματική φράση (ουσιαστικό) που προσδιορίζει μια άλλη βρίσκεται στην ίδια πτώση με αυτή, τότε ονομάζεται ομοιόπτωτος προσδιορισμός

π.χ. «Είναι ο φίλος του, ο Αλέξης» (πτώση ονομ.)

 – Όταν βρίσκεται σε διαφορετική πτώση ονομάζεται ετερόπτωτος προσδιορισμός π.χ. «Είναι ο φίλος του αδερφού μου». (πτώση γεν.)

 

Ετεροπτωτοι  Προσδιορισμοί 

 – Οι ετερόπτωτοι προσδιορισμοί είναι συνήθως σε πτώση γενική, η οποία μπορεί να δηλώνει:

 

α. Τον κτήτορα

π.χ. «Το καπέλο του πατέρα μου».

 

β. Τον δράστη μιας ενέργειας και λέγεται γενική υποκειμενική

π.χ. «Ακούγεται το σφύριγμα του ανέμου».

 

γ. Τον αποδέκτη μιας ενέργειας και λέγεται γενική αντικειμενική

π. χ. «Οι νέοι είναι συντελεστές προόδου».

 

δ. Τον τόπο

π.χ. «Το κρασί της Θάσου είναι εξαίσιο».

 

ε. Τον χρόνο

π.χ. «Τα επιτεύγματα του αιώνα μας είναι θεαματικά».

 

στ. Τις διαστάσεις ή μονάδες μέτρησεις

π.χ. «Έχτισε σπίτι με συνολική έκταση διακοσίων τετραγωνικών».

 

ζ. Την ιδιότητα

π.χ. «Μας ακολουθούσαν πουλιά της θάλασσας».

 

η. Τον σκοπό ή την χρήση 

π.χ. «Παράγγειλε τα παπούτσια του γάμου».

 

θ. Την αιτία

π.χ. «Τον αρρώστησε ο πόνος του χωρισμού».

 

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

Ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί με ουσιαστικά είναι ο προσδιορισμός της ΠΑΡΑΘΕΣΗΣ και ο προσδιορισμός της ΕΠΕΞΗΓΗΣΗΣ.

 Στο ονοματικό σύνολο της επεξήγησης μπορεί να προστεθεί η χαρακτηριστική λέξη «δηλαδή».

Παράδειγμα: Στερήθηκα τα πάντα, το σινεμά, το θέατρο, τις συναυλίες.

Η παραπάνω πρόταση αποτελείται από το ρήμα «στερήθηκα» και το αντικείμενο του ρήματος στερήθηκα: «τα πάντα» που αποτελεί το πρώτο ονοματικό σύνολο. Στη συγκεκριμένη πρόταση υπάρχει και δεύτερο ονοματικό σύνολο: «το σινεμά, το θέατρο, τις συναυλίες». Το δεύτερο ονοματικό σύνολο είναι επεξήγηση στο πρώτο. Στερήθηκα τα πάντα, (δηλαδή) το σινεμά, το θέατρο, τις συναυλίες.

Στο ονοματικό σύνολο της παράθεσης μπορούμε να αντικαταστήσουμε την παράθεση με αναφορική πρόταση. Η παράθεση είναι έννοια ευρύτερη σε σύγκριση με την έννοια που προσδιορίζει.

Παράδειγμα: Ο Σολωμός, ο εθνικός μας ποιητής, γεννήθηκε στη Ζάκυνθο.

Η παραπάνω πρόταση αποτελείται από το ρήμα «γεννήθηκε» και υποκείμενο του ρήματος είναι «ο Σολωμός». Το υποκείμενο του ρήματος της πρότασης  αποτελεί το πρώτο ονοματικό σύνολο. Το δεύτερο ονοματικό σύνολο της συγκεκριμένης πρότασης είναι «ο εθνικός μας ποιητής». Το δεύτερο ονοματικό σύνολο «ο εθνικός μας ποιητής» είναι παράθεση και μπορεί να αντικατασταθεί με αναφορική πρόταση:

Ο Σολωμός, (ο οποίος είναι) ο εθνικός μας ποιητής, γεννήθηκε στη Ζάκυνθο.

Παρατηρούμε ότι η έννοια του «εθνικού ποιητή» είναι ευρύτερη της έννοιας «Σολωμός» .

 

ΑΣΚΗΣΗ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ: Τι είναι (ετερόπτωτοι ή ομοιόπτωτοι) και δηλώνουν στις παρακάτω προτάσεις οι υπογραμμισμένοι προσδιορισμοί;

 

1. Το μέλι της Καλύμνου είναι εξαίσιο.

 

2. Τα ρούχα του πατέρα είναι καινούρια.

 

3. Περάσαμε τον ποταμό της Θεσσαλίας, τον Πηνειό.

 

4. Αγόρασες τα παπούτσια του γάμου;

5. Τον αρρώστησε ο πόνος της ξενιτιάς.

 

6. Αγόρασε ένα αυτοκίνητο τριών μέτρων.

7. Σε λίγο αντικρίσαμε τον Όλυμπο, το ψηλότερο βουνό της Ελλάδας.

 

8. Τα έργα της νύχτας τα βλέπει η μέρα και γελά.

 

9. Οι επιστήμονες έχουν ένα δυνατό όπλο, τη σκέψη.

 

10. Σήμερα έλειπε η κυρία Καπούλα, η καθηγήτρια Χημείας.

 

11. Γυαλιά ηλίου αγόρασες;

12. Στο σπίτι μου έβαλα κουφώματα αλουμινίου.

Share this

Βασίλης Αλεξίου