Νεοελληνική Γλώσσα Α’ Γυμνασίου: 4η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ και ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

 

4η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ και ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Τρίτη, 1 Δεκεμβρίου 2020

 

Α΄ ΘΕΩΡΙΑ

Ονοματική - Ρηματική φράση, Ουσιαστικά, Επίθετα

 

  

Σε κάθε κείμενο κύριο συστατικό –βασική μονάδα αποτελεί η πρόταση. Κάθε πρόταση αποτελείται από δύο βασικά μέρη. Στο ένα μέρος κεντρική λέξη είναι το ουσιαστικό, ενώ στο άλλο μέρος το ρήμα. Το ένα μέρος, λοιπόν, λέγεται Ονοματική Φράση (Ο.Φ.), ενώ το άλλο Ρηματική Φράση (Ρ.Φ.)

                     ΟΦ                                          ΡΦ

Π.χ. Τα τέσσερα στα δέκα Ελληνόπουλα  /  είναι παχύσαρκα.

Η ονοματική φράση μπορεί να έχει απλή μορφή (π.χ. άρθρο + ουσιαστικό = Τα παιδιά) ή διευρυμένη μορφή (π.χ. άρθρο + επίθετο + ουσιαστικό = Τα υγιή άτομα). Η διευρυμένη μορφή της ονοματικής φράσης μπορεί να περιέχει οποιοδήποτε άλλο μέρος του λόγου που μπορεί να λειτουργήσει ως συμπλήρωμα ή προσδιορισμός του ουσιαστικού (π.χ. αριθμητικό, επίθετο ή και ολόκληρη πρόταση= Τρεις μικρές αφράτες καραμέλες, …).

Η ρηματική φράση είναι ο συνδυασμός του ρήματος με τα συμπληρώματα και τους προσδιορισμούς του (π.χ. ……είναι παχύσαρκο). Μια ονοματική φράση μπορεί να είναι μέρος μιας ρηματικής

                     ΟΦ……..ΟΦ.……...Ρ…………ΟΦ

   π.χ. Το Υπουργείο Υγείας/ συνέταξε διατροφικές οδηγίες.

 

Η ονοματική φράση έχει πολλές λειτουργίες στις προτάσεις. Συγκεκριμένα, λειτουργεί ως:

 

·      Υποκείμενο του ρήματος, δηλαδή μία λέξη ή φράση που δηλώνει ποιος ενεργεί ή δέχεται μια ενέργεια ή βρίσκεται σε μια κατάσταση

                   ΟΦ

π.χ. Πολλοί γονείς δε διαφωνούν.

 

·       Αντικείμενο, δηλαδή το πρόσωπο ή το πράγμα στο οποίο μεταφέρεται η ενέργεια του υποκειμένου ενός ρήματος

                                                                 ΟΦ

π.χ. Το υπουργείο υγείας συνέταξε διατροφικές οδηγίες

.

·       Κατηγορούμενο (του υποκειμένου)

                                                              ΟΦ

π.χ. Το 1 στα 10 Ελληνόπουλα είναι παχύσαρκος άνθρωπος.

                                                                          

·      Ύστερα από πρόθεση

                                       ΟΦ

π.χ. Πηγαίνουμε προς το γήπεδο

 

·    Συμπλήρωμα ενός ουσιαστικού (=άλλης ονοματικής φράσης) σε πτώση γενική

                                                             ΟΦ

π.χ. Πηγαίνουμε προς το γήπεδο ποδοσφαίρου.

 

Τα ουσιαστικά ανάλογα με το γένος τους χωρίζονται σε αρσενικά, θηλυκά και ουδέτερα.(Θυμηθείτε την κλίση των ουσιαστικών από τις σελίδες 31- 46 του σχολικού βιβλίου «Γραμματική της Νέας Ελληνικής Γλώσσας». Η ψηφιακή μορφή του είναι στη διεύθυνση:

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A112/621/4006,17971/).

 

 Άλλες φορές, όμως, το φυσικό γένος ενός ουσιαστικού ταυτίζεται και άλλες όχι με το γένος που έχει στη γραμματική (γραμματικό γένος). Για παράδειγμα, το ουσιαστικό «το αγόρι» έχει φυσικό γένος αρσενικό, αλλά έχει γραμματικό γένος ουδέτερο, ενώ το ουσιαστικό «ο μάγειρας» έχει φυσικό και γραμματικό γένος αρσενικό.

 

 Επίθετα:

 

Το επίθετο (Θυμηθείτε την κλίση των επιθέτων από τις σελίδες 47-55 του σχολικού βιβλίου «Γραμματική της Νέας Ελληνικής Γλώσσας». Η ψηφιακή μορφή του είναι στη διεύθυνση:

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2334/Grammatiki-Neas-Ellinikis-Glossas_A-B-G-Gymnasiou_html-apli/index_C_03.html) μπορεί να προσδιορίζει ένα ουσιαστικό και να του δίνει μία (μόνιμη) ιδιότητα. Σε αυτή την περίπτωση λέμε ότι λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός. Αυτός ο προσδιορισμός είναι στο ίδιο γένος, στην ίδια πτώση και στον ίδιο αριθμό με το ουσιαστικό.

 

                Επιθ. Προσδ.

Π.χ. Τα       παιδικά           χρόνια

 

Β' ΔΡΑΣΕΙΣ - ΕΡΓΑΣΙΕΣ (τις οποίες πρέπει να γράψετε και να αποστείλετε έως το απόγευμα του Σαββάτου 5/12, ώρα 6 μ.μ.  στο ηλεκτρονικό μου ταχυδρομείο vaalexiou@sch.gr).

 

1. Να εντοπίσετε στις παρακάτω προτάσεις τις ονοματικές και τις ρηματικές φράσεις. Κατόπιν γράψτε εάν η ονοματική φράση έχει απλή ή διευρυμένη μορφή.

i. Οι τουρίστες απολαμβάνουν τα ελληνικά φαγητά.

ii. Το πλούσιο βραδινό φαγητό είναι επικίνδυνο για την υγεία.

iii. Οι επισκέπτες φέρνουν πάντα κάποιο δώρο.

iiii. Πάρα πολλοί  έφηβοι δεν συνηθίζουν να τρώνε πρωινό.

 

2. Να εντοπίσετε στις παρακάτω προτάσεις

α) τις Ρηματικές Φράσεις  και κατόπιν

β)  να υπογραμμίσετε το Ονοματικό Μέρος που υπάρχει μέσα τους.

 

1.     Η υποδειγματική διατροφή αποτελεί τον τελικό στόχο.

2.     Οι επισκέπτες έφερναν πάντα κάποιο πανέμορφο λουλούδι.

3.    Το κρασί καταναλώνεται σε μετρημένες ποσότητες από τους ενήλικες.

 

3. Να γράψετε το γραμματικό και το φυσικό γένος των παρακάτω λέξεων.

Λέξη	Γραμματικό γένος	Φυσικό γένος
η γιαγιά
ο επισκέπτης
το πουλί
ο γιατρός
η  μαϊμού

4. Να κλιθούν τα παρακάτω ονοματικά σύνολα.

Πτώσεις	Ενικός Αριθμός	Πληθυντικός Αριθμός
Ονομαστική	η  παράξενη γυναίκα
Γενική
Αιτιατική
Κλητική

 

Πτώσεις	Ενικός Αριθμός	Πληθυντικός Αριθμός
Ονομαστική	ο  μαγικός αυλός
Γενική
Αιτιατική
Κλητική

Πηγές αναφοράς:

1. Το πολύ καλό  blog «ΧΡΟΝΟΓΡΑΜΜΗ» (http://filologosab.blogspot.com/)  της κυρίας  Μαρίας Βουρτσιάνη.

2. Σχολικά βιβλία.

Share this

Βασίλης Αλεξίου