Τρίτη 27 Σεπτεμβρίου 2016

Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ, 4η Θεματική Ενότητα, ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΡΗΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ

Χρήσιμα στοιχεία θεωρίας:
Κάθε πρόταση αποτελείται από δύο βασικά μέρη:
·         Την  Ονοματική φράση (ΟΦ) (είναι η φράση που έχει ως κεντρική λέξη ένα ουσιαστικό, π.χ. «Ο μαθητής») και
·         Τη  Ρηματική φράση (ΡΦ) (είναι η φράση που ως κεντρική λέξη έχει το ρήμα της πρότασης και ακολουθούν αν υπάρχουν και τα συμπληρώματα ή οι προσδιορισμοί του, π.χ. «έκανε φασαρία μέσα στην τάξη»). 

ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ
1)   Η Ονοματική φράση (ΟΦ) έχει ως πυρήνα ένα ουσιαστικό ή κάποιο στοιχείο που μπορεί να λειτουργήσει ως ουσιαστικό, όπως είναι τα ουσιαστικοποιημένα επίθετα, ή να αντικαταστήσει ένα ουσιαστικό, όπως είναι οι αντωνυμίες (π.χ. Εγώ έφυγα), τα επίθετα (π.χ. Φοράει μαύρα.), αριθμητικό (π.χ. Είμαστε είκοσι.), άλλο μέρος του λόγου (π.χ. Χίλια ευχαριστώ) ή και δευτερεύουσα ονοματική πρόταση (π.χ. όσα μου είπε ήταν ψέματα).
2)    Μια ονοματική φράση μπορεί να έχει απλή μορφή (π.χ. άρθρο + ουσιαστικό: ο Γιώργος) ή διευρυμένη μορφή, να αποτελείται δηλαδή από περισσότερες λέξεις-όρους πέραν του άρθρου και του ουσιαστικού)
3)    Όταν η ονοματική φράση έχει διευρυμένη μορφή, τότε μπορεί να περιέχει: α) επιθετική φράση (π.χ. Αγόρασα πολλά βιβλία.), β) απόλυτο ή τακτικό αριθμητικό (π.χ. Οι τρεις πρώτοι αθλητές θα βραβευτούν), γ) άρθρο (π.χ. Ο ή Ένας μαθητής χτύπησε.), δ) προσδιορισμό (π.χ. Ο κάθε άνθρωπος αγωνίζεται για ένα καλύτερο μέλλον.), ε) κτητική αντωνυμία (π.χ. Ο αδερφός μου είναι.), στ) επιρρηματικό προσδιορισμό (π.χ. Διαβάζω από χθες το απόγευμα.), ζ) από σύνδεσμο (π.χ. Ο μεν πατέρας μου έφυγε, η δε μητέρα μου ήρθε.) ή η) από ονοματική, συνήθως αναφορική πρόταση (π.χ. Το μάθημα το οποίο διαβάσαμε χθες ήταν δύσκολο.).
4)    Μια ονοματική φράση μπορεί να λειτουργήσει συντακτικώς ως:
·         Υποκείμενο ενός ρήματος σε πτώση ονομαστική. Υποκείμενο είναι μια λέξη ή φράση που δηλώνει ποιος ενεργεί ή δέχεται μια ενέργεια ή βρίσκεται σε μια κατάσταση (π.χ. Ο σκύλος γάβγισε).
·         Αντικείμενο σε πτώση αιτιατική ή γενική. Αντικείμενο είναι μια λέξη που δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα στο οποίο μεταφέρεται η ενέργεια του υποκειμένου (Ο σκύλος δάγκωσε την αδερφή μου).
·         Κατηγορούμενο του υποκειμένου ή του αντικειμένου σε πτώση ονομαστική ή αιτιατική αντίστοιχα. Κατηγορούμενο είναι μια λήξη που δηλώνει κάποια ιδιότητα-χαρακτηριστικό του υποκειμένου ή του αντικειμένου (π.χ. Ο σκύλος είναι επικίνδυνος).
·         Συμπλήρωμα πρόθεσης, να εξαρτάται δηλαδή από μια πρόθεση σε πτώση αιτιατική ή γενική (Η αδερφή μου δαγκώθηκε από το σκύλο).
·         Προσδιορισμός μιας άλλης ονοματικής φράσης, να εξαρτάται δηλαδή από τη κεντρική λέξη μιας άλλης ΟΦ (Ο σκύλος του γείτονα δάγκωσε την αδερφή μου.).

ΡΗΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ
·        Τα συστατικά στοιχεία μιας ρηματικής φράσης (ΡΦ) είναι: κύριο συστατικό είναι το ρήμα, δευτερεύοντα συστατικά μπορεί να είναι κάποια συμπληρώματα του ρήματος, λέξεις δηλαδή που συμπληρώνουν το νόημα, οι οποίες αποτελούν ονοματικές φράσεις (π.χ. δάγκωσε την αδερφή μου), ή διάφοροι προσδιορισμοί, με επιρρήματα και με προθέσεις (π.χ. δάγκωσε την αδερφή μου στο πόδι.).
·        Επομένως,, μια ΟΦ ή ΡΦ, όταν έχει διευρυμένη μορφή εμπεριέχει άλλες ΟΦ ή επιρρηματικούς ή εμπρόθετους προσδιορισμούς. Π.χ. η ΟΦ «Ο σκύλος του γείτονα» αποτελείται από δύο ΟΦ, το βασικό συστατικό «Ο σκύλος», που είναι η ΟΦ1 και από το συμπλήρωμά της σε γενική πτώση «του γείτονα», που αποτελεί την ΟΦ2. Ενώ η ΡΦ «δάγκωσε την αδερφή μου» αποτελείται από το βασικό συστατικό που είναι το ρήμα «δάγκωσε» και από την ΟΦ «την αδερφή μου». 

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ

1. Να εντοπίσετε στις παρακάτω προτάσεις τις ονοματικές φράσεις  και να αναφέρετε στην καθεμιά  εάν έχουν απλή  ή διευρυμένη μορφή.

1.      Ο κήπος στο σπίτι της γιαγιάς μου είναι πάντα περιποιημένος.
2.      Η προβολή ταινιών μικρού μήκους κράτησε τρεις ώρες.
3.      Η καπνοδόχος μπούκωσε από τον πολύ καπνό.
4.      Η ανακάλυψη της Αμερικής έγινε από τον Κολόμβο.
5.      Η Άνοιξη ήρθε φέτος πολύ νωρίς .

2. Να εντοπίσετε στις παρακάτω προτάσεις τις ρηματικές φράσεις  και να αναφέρετε στην καθεμιά εάν έχουν απλή  ή διευρυμένη μορφή.

1.      Το τηλέφωνο αντήχησε μέσα στη νύχτα
2.      Οι μαθητές έσκισαν το απουσιολόγιο της τάξης .
3.      Οι νεόνυμφοι χόρεψαν μπροστά στους καλεσμένους .
4.      Κανένας δεν έφερε αντίρρηση.
5.      Το καλοκαίρι εκείνο ήταν το ωραιότερο της ζωής μου.
6.      Η γιαγιά αποκοιμήθηκε.

Share this