Η αξία του «δασκάλου» αναδείχθηκε μέσα σε δύσκολες συνθήκες

Επιμέλεια: Βασίλης Αλεξίου, Φιλόλογος [1]

Η αξία του «δασκάλου» αναδείχθηκε μέσα σε δύσκολες συνθήκες[2]

Η Παιδεία με την έννοια της εκπαίδευσης αποτελεί διαχρονικά σημείο αντιπαράθεσης πολιτικών φορέων- κομμάτων, αλλά και πνευματικών φορέων, πολιτών κ.α.. Ο τρόπος που θα οργανωθεί και θα πραγματοποιηθεί η εκπαιδευτική διαδικασία είναι θέματα για τα οποία οι συμβαλλόμενοι εκφράζουν διαφορετικές απόψεις και σχεδόν πάντα αυτοί που δέχονται τις περισσότερες συνέπειες είναι οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές.

Στη περίοδο που διανύσαμε το τελευταίο δίμηνο το βάρος έπεσε για ακόμα μια φορά σε αυτούς, δηλαδή στους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές. Οι εκπαιδευτικοί σε μικρό χρονικό διάστημα βρήκαν τρόπους να επικοινωνούν με τους μαθητές και μέσω της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης προσπάθησαν (και προσπαθούν) να διατηρήσουν ενεργή τη μαθησιακή διαδικασία, με σύγχρονης ή (και) ασύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Φυσικά, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν μπορεί να συγκριθεί με τη δια ζώσης διδασκαλία στην τάξη. Και αυτό γιατί οι εκπαιδευτικοί και το σχολείο γενικότερα, δε μεταδίδουν μόνο γνώσεις στους μαθητές αλλά διαμορφώνουν και την προσωπικότητά τους.

Το Υπουργείο Παιδείας άμεσα έδωσε οδηγίες προς όλες τις βαθμίδες, ώστε, διασφαλίζοντας την υγεία των εκπαιδευτικών και των μαθητών, να επικρατήσει, μέσα σε αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες, μια μορφή επικοινωνίας και να πραγματοποιηθεί εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Προφανώς οι δυσκολίες ήταν και είναι πολλές. Εννοείται πως υπήρξαν αστοχίες. Όμως, οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί και μαθητές ανταποκρίθηκαν με μεγάλη επιτυχία σε αυτή την προσπάθεια. 

Με την επαναλειτουργία των σχολικών μονάδων πολλά πράγματα ήταν πρωτόγνωρα. Απόσταση μαθητών, διαφορετικά διαλείμματα, ζωντανή μετάδοση και πολλά ακόμα που στην πράξη ήταν δύσκολο έως αδύνατο να εφαρμοστούν και κάποια από αυτά δεν ήταν παιδαγωγικά ορθό να πραγματοποιηθούν. Γι’ αυτό και μέσα σε μια εβδομάδα τα σχολεία της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης φυλλορρόησαν από μαθητές. Πηγαίνει περίπου το 35% του μαθητικού δυναμικού τους!

Ξαναγράφω, ωστόσο, μια μικρή υπενθύμιση για εμάς τους εκπαιδευτικούς, όπως μου τη δίδαξε ένας από τους κορυφαίους Δασκάλους μου, ο κ. Βασίλης Κύρκος, καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. «Τα πάντα ξεκινάνε από τη μόρφωση που έχουμε ή δεν έχουμε. Απ' τις ικανότητες του μυαλού και των χεριών του ανθρώπου. Αυτό είναι το «κλειδί» για όλα... Μετά από κάθε «γιατί» να ψάχνεις το γιατί των γιατί. Εκεί θα βρίσκεις πάντα πάνω από τη μισή απάντηση και ίσως όλη την αλήθεια. Είναι σημαντικό, όταν βρίσκεσαι στα δύσκολα να μη δέχεσαι αβασάνιστα τις εύκολες απαντήσεις που δίνουν πρόχειρα μια εξήγηση, που κουκουλώνουν τα πράγματα. Να προσέχετε τις εξηγήσεις που φουντώνουν της καρδιάς τις προτιμήσεις, που χωρίζουν τον κόσμο, τους ανθρώπους και τα έργα τους σε άσπρο και μαύρο, που φροντίζουν πιο πολύ να βολεύουν παρά να φωτίζουν την αλήθεια. Να φροντίζετε την τιμή σας, προτού χρειαστεί να την υπερασπιστείτε. Προκόβουν αυτοί που στο μυαλό τους δεν έχουν ντουβάρια, μήτε στα μάτια τους μπερντέδες. Αυτοί που προσπαθούν να έχουν ορισμένες αρχές, που προσπαθούν να κάνουν τα δύσκολα απλά, να γανώνουν τα μυαλά τους. Αυτοί που προσπαθούν να γράψουν τη δική τους ιστορία, να χαράξουν το δρόμο τους».

Κοντολογίς, η αξία του «Δασκάλου» αναδείχθηκε μέσα σε αυτές τις ιδιαίτερες συνθήκες που περάσαμε. Και βέβαια οι εκπαιδευτικοί είναι αυτοί που γνωρίζουν καλύτερα από τον καθένα αν μπορεί κι αν είναι πρακτικά υλοποιήσιμο και παιδαγωγικά ορθό οποιοδήποτε μέτρο, ώστε οι σχολικές μονάδες να επιστρέψουν σε μια «νέα κανονικότητα» από 1^η Σεπτεμβρίου.

---

[1] Ο κ. ΑΛΕΞΙΟΥ αρθρογραφεί στο φύλλο του Σαββατοκύριακου. (Για τυχόν επισημάνσεις, παρατηρήσεις, επικοινωνία  κ.τ.λ: vaalexiou@yahoo.gr)

[2] Κείμενο του συναδέλφου εκπαιδευτικού Ναούμ Ευαγγελόπουλου, διασκευασμένου από τον έχοντα την επιμέλεια της στήλης.

ΝΕΟΕΛ. ΓΛΩΣΣΑ, Γ' ΤΑΞΗ, 5ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ: ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΓΙΑ ΦΕΤΟΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟ ΜΑΘΗΜΑ ΠΟΥ ΑΝΕΒΑΣΑ ΣΤΟ E-CLASS

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Οι αποτελεσματικές προτάσεις

Αποτελεσματικές λέγονται οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που δηλώνουν τις συνέπειες ή το αποτέλεσμα της πρότασης την οποία προσδιορίζουν και από την οποία εξαρτώνται.

Εισάγονται:

με τους αποτελεσματικούς συνδέσμους ώστε, που και με την εκφράση ώστε να.

π.χ.

● Μιλάει πολύ σιγά, ώστε μόλις ακούγεται.

● Ήταν τόσο σπάταλος, που έμεινε απένταρος.

● Ο καλλιτέχνης μεταχειρίζεται τεχνάσματα, ώστε να υπερπηδήσει τα εμπόδια της ύλης.

Μερικές φορές ο σύνδεσμος ώστε μπορεί να βρίσκεται στην αρχή περιόδου και τότε εισάγει κύρια πρόταση, π.χ.

● Αύριο το πρωί φεύγουμε. 

Ώστε (=Λοιπόν) το πήρατε απόφαση;

Εκφέρονται:

Όσες εισάγονται με τους συνδέσμους ώστε και που και δηλώνουν πραγματικό αποτέλεσμα, εκφέρονται με οριστική.

Οι υποθετικές προτάσεις

Υποθετικές λέγονται οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που περιέχουν την προϋπόθεση που πρέπει να ισχύει για να γίνει αυτό που δηλώνει η πρόταση από την οποία εξαρτώνται και την οποία προσδιορίζουν.

 Εισάγονται:

με τον υποθετικό σύνδεσμο αν, (εάν), ή και με τους χρονικούς συνδέσμους σαν, άμα 

 π.χ.

● Αν φύγεις εσύ, θα φύγω κι εγώ.

● Σαν χάσει ο άνθρωπος την τιμή, τι τη θέλει τη ζωή.

● Άμα δε διαβάσεις τα μαθήματά σου, δε θα πάμε πουθενά .

● Να μην το έβλεπα ο ίδιος, δε θα το πίστευα.

Υπόθεση - απόδοση > υποθετικός λόγος

 Η υποθετική πρόταση λέγεται και υπόθεση, ενώ η πρόταση που προσδιορίζεται από αυτήν λέγεται απόδοση. Και οι δύο μαζί λέγονται υποθετικός λόγος.

Αν φύγεις εσύ,	θα φύγω κι εγώ.
υπόθεση	απόδοση
Υποθετικός Λόγος

 Σε παλαιότερα συντακτικά οι υποθετικοί λόγοι ανάλογα με τη σημασία τους διακρίνονται σε έξι είδη:

είδος	δηλώνει
α' είδος	το πραγματικό
β' είδος	το αντίθετο του πραγματικού
γ' είδος	απλή σκέψη
δ' είδος	το προσδοκώμενο
ε' είδος	το αορίστως επαναλαμβανόμενο

Σύντομη παρουσίασή των υποθετικών λόγων

α' είδος, το πραγματικό

Στο α' είδος η υπόθεση θεωρείται ως κάτι πραγματικό.

●Αν θέλει, μπορεί να τα έχει όλα.

●Αν θα πας εσύ, θα πάω κι εγώ.

Η υπόθεση εκφέρεται με Οριστική Ενεστώτα και η απόδοση σε οποιαδήποτε έγκλιση.

β' είδος, το αντίθετο του πραγματικού

Στο β' είδος η υπόθεση θεωρείται ως κάτι αντίθετο του πραγματικού, κάτι που δεν έγινε ή δε γίνεται ποτέ.

● Αν με άκουγες, τώρα δε θα υπέφερες.

● Αν δεν ερχόσουν, θα έβγαινα να σε ψάξω.

Η υπόθεση εκφέρεται με Οριστική Παρατατικού ή Υπερσυντέλικου (ποτέ αόριστου) και η απόδοση με δυνητική (=θα) έγκλιση

● Καρφίτσα να έριχνες, δε θα έπεφτε.

γ' είδος, απλή σκέψη

Στο γ' είδος η υπόθεση θεωρείται ως απλή σκέψη, χωρίς να εξετάζεται αν πρόκειται ή μπορεί να πραγματοποιηθεί ή όχι.

● Αν δούλευες περισσότερο, θα πλούτιζες.

● Αν δεν έβρεχε, θα πηγαίναμε εκδρομή.

Η υπόθεση εκφέρεται με οριστική παρατατικού και η απόδοση με δυνητική οριστική.

Η απόδοση σπανιότερα εκφέρεται και με απλό παρατατικό, ιδιαίτερα όταν η υπόθεση εισάγεται με το να και όχι με το αν. (όπως και στο β' είδος)

● Στο πανεπιστήμιο ήσουν, αν διάβαζες περισσότερο.

δ' είδος, το προσδοκώμενο

Στο δ' είδος η υπόθεση θεωρείται ως κάτι το προσδοκώμενο ή ενδεχόμενο να γίνει.

● Αν σας το πω, θα γελάσετε.

● Αν τον ξαναδείς, γράψε μου.

● Αν ως το καλοκαίρι δεν έχεις πάρει το δίπλωμα, μην περιμένεις τίποτα από μένα.

Η υπόθεση εκφέρεται με υποτακτική αορίστου (σπάνια παρακειμένου) και η απόδοση κανονικά σε οριστική μέλλοντα ή σε προστακτική ή με κάποια έκφραση με μελλοντική σημασία.

ε' είδος, το αορίστως επαναλαμβανόμενο

Στο ε΄ είδος η υπόθεση θεωρείται ως κάτι το αορίστως επαναλαμβανόμενο σε οποιαδήποτε χρονική περίοδο (παρελθόν, παρόν, μέλλον).

● Αν δε βρέξεις τα πόδια σου, ψάρι δεν τρως.

● Αν χάσει ο άνθρωπος την τιμή του, τι τη θέλει τη ζωή του.

Η υπόθεση εκφέρεται με υποτακτική αορίστου (σπάνια ενεστώτα ή παρακειμένου) και η απόδοση σε οριστική ενεστώτα.

Εργασία στις Δευτερεύουσες Επιρρηματικές Προτάσεις

Γ1 5^ου Γυμνασίου                          ΤΕΤΑΡΤΗ  20 και 27  Μαΐου  2020

Να εντοπίσετε στις παρακάτω περιόδους τις δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις, να τις χαρακτηρίσεις (τι είδους είναι η καθεμιά), με ποιο σύνδεσμο εισάγονται και τι επιρρηματική σχέση έχουν με το ρήμα της κύριας πρότασης.

1.       Θύμωσε, επειδή του μίλησαν άσχημα.

2.       Αν πάω στην Καβάλα, θα επισκεφτώ οπωσδήποτε και τους Φιλίππους.

3.       Έτρεχε, για να μη χάσει το τρένο.

4.        Έπρεπε να ήσουν εκεί, για να τον έβλεπες.

5.       Είναι τόσο σκληρός, ώστε τίποτε δε θα τον συγκινούσε.

6.       Η νεράιδα λυπόταν, γιατί δεν ήταν όμορφη.

7.       Αν άκουε τον πατέρα του, θα ήταν σήμερα σπουδαίος άνθρωπος.

ΝΕΟΕΛ. ΓΛΩΣΣΑ, Β' ΤΑΞΗ, 5ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ: ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΓΙΑ ΦΕΤΟΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟ ΜΑΘΗΜΑ ΠΟΥ ΑΝΕΒΑΣΑ ΣΤΟ E-CLASS

ΧΡΟΝΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ και ΠΟΙΟΝ (ΔΙΑΡΚΕΙΑ) ΡΗΜΑΤΟΣ

Τα ρήματα και τους διάφορους τύπους τους μπορούμε να τα κατατάξουμε με διάφορα κριτήρια. Εδώ θα τα δούμε με βάση τη χρονική βαθμίδα και το ποιόν (διάρκεια) της ενέργειας.

ΧΡΟΝΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ: Στην οριστική έγκλιση υπάρχουν τρεις χρονικές βαθμίδες:  Παρόν, Μέλλον, Παρελθόν.

Παρόν	Παρελθόν	Μέλλον
Ενεστώτας: π.χ. τρέχω	Παρατατικός: έτρεχα	Εξακολουθητικός: θα τρέχω
Παρακείμενος: έχω τρέξει	Αόριστος: έτρεξα	Στιγμιαίος Θα τρέξω
	Υπερσυντέλικος: είχα τρέξει	Συντελεσμένος θα έχω τρέξει

ΠΡΟΣΟΧΗ: Στην υποτακτική και την προστακτική όλοι οι χρόνοι (στις κύριες προτάσεις) αναφέρονται στο ΜΕΛΛΟΝ.

ΠΟΙΟΝ (ΔΙΑΡΚΕΙΑ): Στην οριστική έγκλιση υπάρχουν τρία είδη όσο αφορά το ποιόν του ρήματος:

·           Εξακολουθητικό (δηλώνει επανάληψη ή διάρκεια),

·           Στιγμιαίο (δηλώνει μια φορά ή κάτι που κράτησε για μια στιγμή),

·           Συντελεσμένο ή Τετελεσμένο (δηλώνει κάτι που ολοκληρώθηκε).

Εξακολουθητικό	Στιγμιαίο	Συντελεσμένο
Ενεστώτας: τρέχω	Αόριστος: έτρεξα	Παρακείμενος: έχω τρέξει
Παρατατικός: έτρεχα	Στιγμιαίος Μέλλοντας: θα τρέξω	Υπερσυντέλικος: είχα τρέξει
Εξακολουθητικός Μέλλοντας: θα τρέχω		Συντελεσμένος Μέλλοντας: θα έχω τρέξει

Β.  ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΣΥΝΘΕΤΩΝ

Χρήσιμα στοιχεία θεωρίας

Ο μαθητής πρέπει να γνωρίζει ότι:

1) Σύνθεση έχουμε όταν μια λέξη σχηματίζεται από την ένωση των θεμάτων δύο ή περισσότερων λέξεων (π.χ. αγγουροντομάτα). Η πρώτη λέξη ονομάζεται πρώτο συνθετικό (αγγούρι) και η δεύτερη δεύτερο συνθετικό (ντομάτα).

2) Το πρώτο συνθετικό μπορεί να είναι: κάποιο επίρρημα (καλώς + σκέφτομαι: καλοσκέφτομαι), επίθετο (γλυκός + ανάλατος: γλυκανάλατος), αριθμητικό (πρώτος + πορεία: πρωτοπόρος), ρήμα (ανοίγω + κλείνω: ανοιγοκλείνω) ή ουσιαστικό (μαχαίρι + πιρούνια: μαχαιροπίρουνα).

3) Τα σύνθετα χωρίζονται σε κατηγορίες ανάλογα με τη σχέση του πρώτου με το δεύτερο συνθετικό. Ειδικότερα, διακρίνονται σε (είδη συνθέτων):

α) παρατακτικά: τα δύο συνθετικά παρατάσσονται το ένα δίπλα στο άλλο.

Τα συνθετικά αυτά μπορεί να είναι:

·  Ουσιαστικά: αγγούρι + ντομάτα = αγγουροντομάτα.

· Επίθετα: άσπρος + μαύρος = ασπρόμαυρος.

· Ρήματα: αναβαίνω + κατεβαίνω = ανεβοκατεβαίνω.

· Επιρρήματα: βόρεια + ανατολικά = βορειοανατολικά.

β) προσδιοριστικά: το πρώτο συνθετικό προσδιορίζει το δεύτερο.

Τα συνθετικά αυτά μπορεί να είναι:

·      Ουσιαστικό + ουσιαστικό: τυρί + πίτα = τυρόπιτα.

·      Επίθετο + ουσιαστικό: πικρό + αμύγδαλο = πικραμύγδαλο.

·      Επίρρημα + ρήματα: σιγά + τραγουδώ = σιγοτραγουδώ.

·      Η λέξη κατά (που προέρχεται από την πρόθεση «κατά» της Αρχαίας Ελληνικής) + επίθετο: κατά + κόκκινος = κατακόκκινος.

γ) κτητικά: τα κτητικά σύνθετα μπορούν να αποδοθούν με τη φράση «εκείνος που έχει…» και συνήθως σχηματίζονται με επίθετο + ουσιαστικό: ξανθά + μαλλιά = ξανθομάλλης / ανοιχτό + μυαλό = ανοιχτόμυαλος

δ) αντικειμενικά: το πρώτο συνθετικό είναι ουσιαστικό και το δεύτερο ρήμα και το ουσιαστικό έχει θέση αντικειμένου του ρήματος, π.χ. βιβλίο + πωλώ = βιβλιοπώλης / δέντρα + φυτεύω = δεντροφύτευση / χρόνο + χρεώνω = χρονοχρέωση.