ΧΡΟΝΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ και
ΠΟΙΟΝ (ΔΙΑΡΚΕΙΑ) ΡΗΜΑΤΟΣ
Τα ρήματα και τους διάφορους τύπους τους μπορούμε να
τα κατατάξουμε με διάφορα κριτήρια. Εδώ θα τα δούμε με βάση τη χρονική βαθμίδα
και το ποιόν (διάρκεια) της ενέργειας.
ΧΡΟΝΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ: Στην οριστική έγκλιση υπάρχουν τρεις χρονικές
βαθμίδες: Παρόν, Μέλλον, Παρελθόν.
|
Παρόν
|
Παρελθόν
|
Μέλλον
|
|
Ενεστώτας: π.χ. τρέχω
|
Παρατατικός: έτρεχα
|
Εξακολουθητικός: θα τρέχω
|
|
Παρακείμενος: έχω τρέξει
|
Αόριστος: έτρεξα
|
Στιγμιαίος Θα τρέξω
|
|
Υπερσυντέλικος:
είχα τρέξει
|
Συντελεσμένος
θα έχω τρέξει
|
ΠΡΟΣΟΧΗ: Στην
υποτακτική και την προστακτική όλοι οι χρόνοι (στις κύριες προτάσεις)
αναφέρονται στο ΜΕΛΛΟΝ.
ΠΟΙΟΝ (ΔΙΑΡΚΕΙΑ): Στην οριστική έγκλιση υπάρχουν τρία είδη όσο
αφορά το ποιόν του ρήματος:
·
Εξακολουθητικό
(δηλώνει επανάληψη ή διάρκεια),
·
Στιγμιαίο
(δηλώνει μια φορά ή κάτι που κράτησε για μια στιγμή),
·
Συντελεσμένο
ή Τετελεσμένο (δηλώνει κάτι που ολοκληρώθηκε).
|
Εξακολουθητικό
|
Στιγμιαίο
|
Συντελεσμένο
|
|
Ενεστώτας: τρέχω
|
Αόριστος: έτρεξα
|
Παρακείμενος: έχω τρέξει
|
|
Παρατατικός: έτρεχα
|
Στιγμιαίος Μέλλοντας:
θα
τρέξω
|
Υπερσυντέλικος:
είχα
τρέξει
|
|
Εξακολουθητικός Μέλλοντας: θα τρέχω
|
Συντελεσμένος Μέλλοντας: θα έχω τρέξει
|
Β. ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ
ΣΥΝΘΕΤΩΝ
Χρήσιμα
στοιχεία θεωρίας
Ο μαθητής πρέπει να γνωρίζει ότι:
1) Σύνθεση έχουμε
όταν μια λέξη σχηματίζεται από την ένωση των θεμάτων δύο ή περισσότερων λέξεων
(π.χ. αγγουροντομάτα). Η πρώτη λέξη ονομάζεται πρώτο συνθετικό (αγγούρι)
και η δεύτερη δεύτερο συνθετικό (ντομάτα).
2) Το πρώτο συνθετικό
μπορεί να είναι: κάποιο επίρρημα (καλώς + σκέφτομαι:
καλοσκέφτομαι), επίθετο (γλυκός + ανάλατος: γλυκανάλατος), αριθμητικό
(πρώτος + πορεία: πρωτοπόρος), ρήμα (ανοίγω + κλείνω:
ανοιγοκλείνω) ή ουσιαστικό (μαχαίρι + πιρούνια: μαχαιροπίρουνα).
3) Τα σύνθετα
χωρίζονται σε κατηγορίες ανάλογα με τη σχέση του πρώτου με το δεύτερο
συνθετικό. Ειδικότερα, διακρίνονται σε (είδη συνθέτων):
α)
παρατακτικά: τα δύο συνθετικά παρατάσσονται το ένα δίπλα
στο άλλο.
Τα συνθετικά αυτά μπορεί να είναι:
· Ουσιαστικά: αγγούρι + ντομάτα =
αγγουροντομάτα.
· Επίθετα: άσπρος + μαύρος =
ασπρόμαυρος.
· Ρήματα: αναβαίνω + κατεβαίνω =
ανεβοκατεβαίνω.
· Επιρρήματα: βόρεια + ανατολικά =
βορειοανατολικά.
β)
προσδιοριστικά: το πρώτο συνθετικό προσδιορίζει το δεύτερο.
Τα συνθετικά αυτά μπορεί να είναι:
·
Ουσιαστικό +
ουσιαστικό: τυρί + πίτα = τυρόπιτα.
·
Επίθετο +
ουσιαστικό: πικρό + αμύγδαλο = πικραμύγδαλο.
·
Επίρρημα + ρήματα: σιγά + τραγουδώ =
σιγοτραγουδώ.
·
Η λέξη κατά (που
προέρχεται από την πρόθεση «κατά» της Αρχαίας Ελληνικής) + επίθετο: κατά + κόκκινος = κατακόκκινος.
γ)
κτητικά: τα
κτητικά σύνθετα μπορούν να αποδοθούν με τη φράση «εκείνος που έχει…» και
συνήθως σχηματίζονται με επίθετο +
ουσιαστικό: ξανθά + μαλλιά = ξανθομάλλης / ανοιχτό + μυαλό = ανοιχτόμυαλος
δ) αντικειμενικά: το πρώτο συνθετικό
είναι ουσιαστικό και το δεύτερο ρήμα και το ουσιαστικό έχει θέση αντικειμένου
του ρήματος, π.χ. βιβλίο + πωλώ = βιβλιοπώλης / δέντρα + φυτεύω = δεντροφύτευση
/ χρόνο + χρεώνω = χρονοχρέωση.
Share this
