Επιμέλεια: Βασίλης Αλεξίου, Φιλόλογος [1]
Καθώς πάμε προς τις εκλογές…[2]
Καλύτερο
«όπλο» της προπαγάνδας η «μισή αλήθεια»!
Κάποιοι σίγουρα γνωρίζετε για το πείραμα του
αμερικάνου ψυχολόγου J. E. Asc. Ο Asch
έδειξε σε έξι πρόσωπα μια γραμμή ορισμένου μήκους και τους ζήτησε να βρουν την
αντίστοιχη τους, ανάμεσα σε τρεις άλλες που είχαν κι αυτές παρουσιαστεί στον
πίνακα. Από τις τρεις επιλογές που είχαν η σωστή ήταν ολοφάνερα σωστή, αφού οι
άλλες δύο ήταν αρκετά μικρότερες. Οι πέντε από τους έξι «εθελοντές»
όμως, ήταν υπάλληλοι του επιστήμονα. Σε αυτούς είχε δοθεί η εντολή να
διαλέξουν ομόφωνα, χωρίς να δείξουν καμία αμφιβολία, μία λάθος γραμμή. Οι πέντε
υπάλληλοι «διάλεγαν» πρώτοι και μετά, αφού είχε ακούσει τους προηγούμενους,
ήταν η σειρά του αληθινού «πειραματόζωου» να διαλέξει. Τα περισσότερα από τα υποκείμενα του πειράματος, ενώ έβλεπαν ότι η
γραμμή που είχαν διαλέξει οι προηγούμενοι ήταν λάθος, επέλεγαν την ίδια - τη
λάθος! Και το πιο περίεργο, ίσως το πιο σημαντικό, είναι ότι μόλις το
υποκείμενο μάθαινε τη «συνομωσία, δεν
παραδεχόταν ότι διάλεξε τη λανθασμένη γραμμή, υποκύπτοντας στην πίεση
της… «κοινής γνώμης», αλλά ότι ήταν δικό του λάθος, αβλεψία, ανοησία, κακή
εκτίμηση.
Η προπαγάνδα,
λοιπόν, μπορεί να χρησιμοποιήσει με μεγάλη επιτυχία τις πτυχές της ανθρώπινης
συμπεριφοράς προς το συμφέρον του στόχου που εξυπηρετεί: Αρκεί να πείσεις την πλειοψηφία, και αυτή με τη σειρά της
θα παρασύρει και τους υπόλοιπους. Αλλά, ξέρετε, η προπαγάνδα μπορεί να είναι
τόσο καλοσχεδιασμένη, που δε χρειάζεται καν να καταφύγει στο ψέμα: Ακόμα καλύτερα αποτελέσματα από το ψέμα-
που ούτως ή άλλως μπορεί να αποκαλυφθεί και να οδηγήσει την προπαγάνδα σε
ναυάγιο- εγγυάται η χρήση της
παραποιημένης- μισής αλήθειας, ή η προβολή ενός μεμονωμένου γεγονότος,
προκειμένου να προκύψει ένα γενικό συμπέρασμα.
Καταγράφω δύο παραδείγματα των τελευταίων ημερών. Πρώτο: ο
Κυριάκος Μητσοτάκης παρουσιάστηκε από τα φίλα προσκείμενα στην νυν κυβέρνηση
Μ.Μ.Ε. ότι δήλωσε στην Κρήτη πριν από
λίγες μέρες πως θα καταργήσει τα επιδόματα, όταν η Ν.Δ. γίνει κυβέρνηση. Κανείς
δεν είναι τόσο ανόητος που να κάνει τέτοια δήλωση (ακόμη και αν κατά βάθος
πιστεύει μια τέτοια θέση). Πράγματι, η δήλωση, όπως παρουσιάστηκε ήταν μισή,
αφού ο συγκεκριμένος πολιτικός συνέχισε, μιλώντας για ανάπτυξη κ.τ.λ..
Παράδειγμα δεύτερο: Ο υπουργός Παύλος
Πολάκης παρουσιάστηκε από τα φίλα προσκείμενα στην νυν αντιπολίτευση Μ.Μ.Ε. ότι πρόσβαλε τον υποψήφιο με την Ν.Δ.
ευρωβουλευτή κ. Στέλιο Κυμπουρόπουλο, έναν άνθρωπο παραπληγικό (με ειδικές
ικανότητες). Κανείς δεν είναι τόσο
ανόητος που να κάνει τέτοια δήλωση (προκαλώντας προπάντων το κοινό αίσθημα).
Πράγματι, η δήλωση, όπως παρουσιάστηκε ήταν μισή, αφού ο συγκεκριμένος
πολιτικός συνέχισε, μιλώντας για μέριμνα της Πολιτείας προς τους πολίτες με ειδικές ικανότητες, ένας εκ των οποίων
συμβαίνει να είναι ο κ. Κυμπουρόπουλος κ.τ.λ.. Και στις δυο περιπτώσεις η προπαγάνδα στηρίχθηκε στο ισχυρό «όπλο»
της, τη μισή αλήθεια, για λόγους επικοινωνιακούς έναντι της κοινής γνώμης. Αλλά
και η χρήση μεμονωμένων γεγονότων τα οποία προβάλλονται αλλεπάλληλα σαν
καταιγισμό ειδήσεων, προσφέρουν ένα αποτέλεσμα, στο οποίο δημιουργείται μια εντύπωση που βεβαίως δεν προέρχεται από
ψεύδη, αλλά δεν αποκαλύπτει και την πραγματική κατάσταση που ίσως να επικρατεί.
Έχει να κάνει αποκλειστικά και μόνο με το «πού εστιάζουν οι κάμερες».
Συμπερασματικά,
στο σύγχρονο κόσμο η προπαγάνδα είναι κυρίαρχο συστατικό της καθημερινότητας.
Εντοπίζεται εύκολα ή δύσκολα παντού. Δε θα ξεχάσω την αποτυχημένη προσπάθεια
των ΜΜΕ να πείσουν τον κόσμο στο ΝΑΙ του δημοψηφίσματος τον Ιούλιο του 2015.
Αυτό είναι ένα παράδειγμα άτεχνης, πανικοβλημένης, κακής προπαγάνδας. Δεν αρκεί, όμως, να πούμε πως η προπαγάνδα
είναι «κακή». Το βασικότερο είναι να τη διακρίνουμε όσο ευκολότερα και γρηγορότερα
μπορούμε και πάνω απ’ όλα να κατανοήσουμε το στόχο της. Και όταν σαν
φερέφωνα, γιατί συνήθως αυτό είμαστε, την αναπαράγουμε- ιδίως όταν βρισκόμαστε
σε προεκλογική περίοδο- ας γνωρίζουμε τουλάχιστον ποιανού συμφέροντα
εξυπηρετούμε. Τα δικά μας, μάλλον ποτέ.
[1] Ο κ. ΑΛΕΞΙΟΥ αρθρογραφεί κάθε Τετάρτη και
Σάββατο στην εφημερίδα της Καρδίτσας «Πρωινός Τύπος». (Για τυχόν επισημάνσεις,
παρατηρήσεις, επικοινωνία κ.τ.λ: vaalexiou@yahoo.gr)
[2] Οι διαπιστώσεις και τα «μηνύματα» αυτού του κείμενου,
όπως και των επόμενων, απευθύνονται κυρίως στους ψηφοφόρους, αλλά και στους
υποψήφιους (ευρωβουλευτές, περιφερειακούς, δημοτικούς, τοπικούς συμβούλους),
στους οποίους λίγο πολύ είναι γνωστά.
Share this
