Επιμέλεια: Βασίλης Αλεξίου, Φιλόλογος [1]
Ψύχραιμη ματιά
Burnout: Το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης
των εκπαιδευτικών[2]
Το επάγγελμα του εκπαιδευτικού κατέχει
μια από τις πρώτες θέσεις στον κατάλογο των στρεσογόνων επαγγελμάτων, οι δε εκπαιδευτικοί ανήκουν στην
ομάδα των επαγγελματιών που είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς στο burnout ή όπως αποδίδεται στα ελληνικά
«σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης».
Έρευνες στην Αμερική και την Ευρώπη έχουν δείξει ότι από το σύνολο
των εργαζομένων σε ανθρωπιστικά επαγγέλματα οι εκπαιδευτικοί πλήττονται
ιδιαίτερα. Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία το 15% των
εκπαιδευτικών υποφέρει από το σύνδρομο της επαγγελματικής εξουθένωσης. Στην
Ελλάδα το 10% των εκπαιδευτικών βιώνει υψηλή συναισθηματική εξάντληση, το
15‐17% μέτρια ως υψηλή αποπροσωποποίηση, η οποία εκδηλώνεται με τη δημιουργία
απρόσωπων σχέσεων με τους μαθητές, και το 30‐35% αισθάνεται ότι δεν μπορεί να
είναι αποτελεσματικό στη δουλειά του[3]!
Μιλάμε, λοιπόν,
για ένα σύνδρομο σωματικής και ψυχικής εξάντλησης στα πλαίσια του οποίου ο
εκπαιδευτικός κατακλύζεται από συναισθήματα άγχους, χάνει το ενδιαφέρον του και
τα όποια θετικά αισθήματα έχει για τους μαθητές του, δεν είναι ικανοποιημένος
από τη δουλειά του, διαμορφώνει αρνητική εικόνα για τον εαυτό του και αδυνατεί
να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που ανακύπτουν κατά την εκπαιδευτική διαδικασία.
Τρία είναι τα
χαρακτηριστικά της επαγγελματικής εξουθένωσης: Πρώτον, η συναισθηματική
εξάντληση που εκδηλώνεται με μια συνεχή αίσθηση έντασης και ψυχικής
κόπωσης. Δεύτερον, η αποπροσωποποίηση που εκδηλώνεται με τη δημιουργία
απρόσωπων σχέσεων με τους μαθητές και τους γονείς και, τρίτο, η έλλειψη προσωπικών
επιτευγμάτων που εκδηλώνεται με τη μείωση της απόδοσής του.
Ωστόσο, οφείλουμε να επισημάνουμε
πως το φαινόμενο της επαγγελματικής εξουθένωσης δεν έχει αιφνίδια έναρξη. Αντίθετα
ακολουθεί τέσσερα διαδοχικά στάδια. Το πρώτο στάδιο είναι αυτό του ενθουσιασμού.
Ο νεοδιόριστος εκπαιδευτικός εισέρχεται στον εργασιακό χώρο με πολύ υψηλούς
στόχους και μεγάλες απαιτήσεις από τον εαυτό του και τους μαθητές. Στο
δεύτερο στάδιο κυριαρχούν η αμφιβολία και η αδράνεια. Ο εκπαιδευτικός
αμφιβάλλει αν η εργασία του ανταποκρίνεται στις προσδοκίες και στις βαθύτερες
ανάγκες του. Αρχίζει να προβάλλει ζητήματα αμοιβών και ωρών εργασίας, δεν
αναθεωρεί όμως τις υψηλές προσδοκίες του. Η απογοήτευση και η ματαίωση είναι
το τρίτο στάδιο. Ο εκπαιδευτικός αναρωτιέται αν και πόσο αξίζει τον κόπο να
διδάσκει κάτω από συνθήκες πίεσης, άγχους και απογοήτευσης και θεωρεί κάθε
προσπάθεια μάταια. Το τελευταίο στάδιο, είναι η απάθεια. Ο εκπαιδευτικός
παραμένει στο σχολείο, παίρνει το μισθό του, αδιαφορώντας για κάθε εκπαιδευτική
καινοτομία και για τις ανάγκες-προβλήματα των μαθητών του.
Και
στο φαινόμενο αυτό η καλύτερη αντιμετώπιση θα ήταν η πρόληψη. Αν δηλαδή το
Υπουργείο Παιδείας διερευνούσε και κατέγραφε πανελλήνια και σε όλες τις
βαθμίδες της εκπαίδευσης, όπως οφείλει, όχι μόνο την έκταση και τους παράγοντες
που ενοχοποιούνται για την εμφάνιση του συνδρόμου, αλλά και τις συνιστώσες
εκείνες που μπορούν προβλέψουν την εμφάνιση της επαγγελματικής εξουθένωσης. Αυτό,
όμως, ούτε συνέβη ποτέ πόσο μάλιστα τώρα που υφιστάμεθα ως χώρα οικονομική- για
να μην πω ανθρωπιστική- κρίση.
Γι’ αυτό ο ίδιος ο εκπαιδευτικός, που αντιλαμβάνεται το επάγγελμά του ως λειτούργημα,
οφείλει να καταβάλει προσπάθεια ελέγχου των παραμέτρων που του προκαλούν
επαγγελματικό άγχος, να αναγνωρίσει εγκαίρως
τα συμπτώματα και να ζητήσει βοήθεια από ειδικούς. Το οφείλουμε στον
εαυτό μας, στην οικογένειά μας και στους νέους που με τον έναν ή άλλο τρόπο
διαπλάθονται από εμάς.
[1] Ο κ.
ΑΛΕΞΙΟΥ αρθρογραφεί κάθε Πέμπτη και Κυριακή στην εφημερίδα της Καρδίτσας "Πρωινός Τύπ[ος". (Για τυχόν επισημάνσεις,
παρατηρήσεις, επικοινωνία κ.τ.λ: vaalexiou@yahoo.gr)
[2] Γενικότερα για τις επιπτώσεις της
οικονομικής κρίσης στην υγεία των εργαζομένων στην Ελλάδα μιλήσαμε στο κείμενό
μας που δημοσιεύτηκε στον Π.Τ. την περασμένη Πέμπτη(
9/3/2017), σελ. 3.
[3] Θεολόγος Χατζηπέμος, Ειδ. Παιδαγωγός, Κοιν. Λειτουργός MSc
Συνεργάτης της ΕΨΥΠΕ.
Share this
