Ψύχραιμη ματιά
Επιμέλεια: Βασίλης Αλεξίου, Φιλόλογος
Αφόρμηση για το σημερινό κείμενό
αποτελούν δύο γεγονότα. Πρώτον, ένα μείζον θέμα επικαιρότητας (υπόθεση Novartis), το οποίο συγγενεύει με ένα άλλο
που βγήκε στην επιφάνεια πριν από έξι μήνες (υπόθεση Panama Papers, όπου περίπου 500 ονόματα Ελλήνων φέρονται να κρύβουν τεράστια
ποσά αμφίβολης προέλευσης και πάντως μη φορολογήσιμα στη χώρα μας σε
«φορολογικούς παραδείσους»).
Το δεύτερο είναι πρόσφατη περιπέτεια της συζύγου μου με συγγενικό της πρόσωπο
«της κακιάς ώρας», όπου ενώ «βγάζει μάτι» ποιο είναι το σωστό- ηθικό της
υπόθεσης, το νόμιμο είναι διαφορετικό. Η γνώμη μου στο θέμα αυτό ταυτίζεται
απόλυτα με την άποψη που εξέφρασε σε κείμενό του ο Χρήστος Στεφανάδης (εφ. «Πρώτο Θέμα», 4/4/2015). Στο
κείμενό του πρόσθεσα επιπλέον επιχειρήματα.
Το ΝΟΜΙΜΟΝ[1]
είναι και ΗΘΙΚΟΝ;
Στις
δημοκρατίες οι νόμοι έχουν φτιαχτεί, για να προστατεύουν τις κοινωνίες από
συμπεριφορές πολιτών που θα δημιουργούσαν προβλήματα ή θα απειλούσαν ακόμα και
την κοινωνική συνοχή. Αντίθετα, οι ηθικές αρχές και αξίες δεν υπάγονται σε
νομικά πλαίσια, αλλά είναι προσωπική υπόθεση και τρόπος ζωής του καθενός.
Ένα καίριο και διαχρονικό ερώτημα που
τίθεται είναι αν το νόμιμον[2]
είναι και ηθικό. Η απάντηση είναι ότι
το ηθικό μπορεί να περιλαμβάνει το νόμιμο, αλλά είναι κάτι πολύ περισσότερο και
ευρύτερο, αφού έχει άμεση σχέση με την ιδιαίτερη ψυχική δομή του κάθε
ανθρώπου. Ένα παράδειγμα: ένας νομοταγής πολίτης δεν κλέβει, επειδή
φοβάται την τιμωρία που προβλέπεται από τον νόμο. Ένας ηθικός πολίτης, όμως,
δεν κλέβει επειδή πιστεύει ότι η κλοπή δεν είναι καλό. Δεύτερο παράδειγμα:
μπορεί να είναι ηθικά αποδοκιμαστέα πράξη, η έξωση ενός ενοικιαστή με παιδιά
που δεν πληρώνει το αντίτιμο του ενοικίου στον ιδιοκτήτη, όμως σύμφωνα με το
Δίκαιο είναι ορθή. Επομένως, το ιδανικό
θα ήταν το Δίκαιο να συμβαδίζει με τη λεγόμενη «Κοινωνική Ηθική» και
οπωσδήποτε, ο σκοπός του Δικαίου επιτυγχάνεται με τον καλύτερο δυνατό
τρόπο, όταν επιτυγχάνεται η ευρύτερη δυνατή κοινωνική συναίνεση.
Όσον
αφορά τώρα στην πολιτική ηθική, εδώ το θέμα είναι πολύ πιο σοβαρό, επειδή η
ενασχόληση με την πολιτική είναι μια υποχρέωση που δεν επιβάλλεται σε κανέναν πολίτη
αλλά- υποτίθεται- αναλαμβάνεται εθελοντικά!
Η
περίπτωση της Novartis, που είναι στην επικαιρότητα, αφορά πρώην πρωθυπουργούς
και υπουργούς (νυν βουλευτές), πολύ προβεβλημένος από τα ΜΜΕ, οι οποίοι
ελέγχονται από μερίδα του Τύπου και από την κυβέρνηση για τις πολιτικές ή
επαγγελματικές δραστηριότητές τους[3]
που έχουν σχέση με την πολιτική τους δράση. Οργισμένοι απαντούν ότι όλες οι
δραστηριότητές του έγιναν στα πλαίσια της νομιμότητας. Πράγματι, ένας
νομοταγής πολιτικός φροντίζει να προσαρμόσει τις δραστηριότητές του στα νομικά
και συνταγματικά πλαίσια που τις ορίζουν. Ένας ηθικός πολιτικός, όμως, δρα κατά τέτοιο τρόπο ώστε, πέρα από τους
νόμους και το Σύνταγμα, η δράση του να είναι σε αρμονία με το περί δικαίου
αίσθημα του Λαού!
Γιατί
ηθική, κατά τον μεγάλο φιλόσοφο Καντ, είναι αυτή που, αν γινόταν ηθικός νόμος
για όλη την ανθρωπότητα, θα δημιουργούσε την ιδανική κοινωνία. Και στο ερώτημα εάν η ηθική διδάσκεται,
την απάντηση τη δίνει ο Αριστοτέλης[4]
που έγραψε: «Έχουμε τις αρετές, επειδή τις έχουμε ήδη εφαρμόσει στην πράξη,
όπως γίνεται με όλες τις τέχνες. Γιατί αυτά που πρέπει να τα μάθεις, για να τα
κάνεις, τα μαθαίνεις κάνοντάς τα, όπως γίνεσαι οικοδόμος χτίζοντας οικοδομές
και κιθαριστής παίζοντας κιθάρα. Με τον ίδιο τρόπο γινόμαστε δίκαιοι κάνοντας
δίκαιες πράξεις, σώφρονες κάνοντας σώφρονες πράξεις και γενναίοι κάνοντας
γενναίες πράξεις».
[1] Μου αρέσει να γράφω τη συγκεκριμένη λέξη
στον αρχαίο της τύπο, γιατί έτσι διαβάζεται κατάιδια και από το τέλος προς την
αρχή.
[2] Μου αρέσει να γράφω τη συγκεκριμένη λέξη
στον αρχαίο της τύπο, γιατί έτσι διαβάζεται κατάιδια και από το τέλος προς την
αρχή.
[3] Στην περίπτωση της συζύγου του πρώην υπουργού
Οικονομικών, νυν διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας, κ. Στουρνάρα.
Share this
