Ψύχραιμη ματιά
Επιμέλεια: Βασίλης Αλεξίου, Φιλόλογος [1]
Αφόρμηση για το σημερινό κείμενό μου αποτελούν δύο γεγονότα. Πρώτον, η Ημέρα Ασφαλούς
Διαδικτύου που γιορτάστηκε την περασμένη Τρίτη 6/2 ταυτόχρονα σε 160 χώρες σε
όλο τον κόσμο με κεντρικό σύνθημα: «Δημιούργησε, επικοινώνησε και μοιράσου με σεβασμό. Ένα καλύτερο
διαδίκτυο ξεκινά από εσένα». Δεύτερον, η
εμπειρία μου ως εκπαιδευτικός στο μέγεθος της εξάρτησης που έχουν οι
μαθητές/τριες, εφηβικής κυρίως ηλικίας, από το facebook και τα διαδικτυακά παιχνίδια (ατομικά ή ομαδικά).
Διαδίκτυο (Ίντερνετ): η
ύπουλη μορφή εξάρτησης των νέων
Το
Ίντερνετ είναι πλέον μία νέα πραγματικότητα με αδιαμφισβήτητη σημασία για την
επικοινωνία και πληροφόρηση στη σύγχρονη κοινωνία. Τα τελευταία χρόνια, όμως, η επαφή με το Ίντερνετ ή Διαδίκτυο έχει
αναδυθεί σαν μια νέα μορφή εξάρτησης που συναντά κανείς σε κάθε ηλικία, αλλά κυρίως
στους νέους και εφήβους (10-17 ετών).
Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη «Πανελλήνια Έρευνα στο Μαθητικό
Πληθυσμό για τη Χρήση Εξαρτησιογόνων Ουσιών και άλλες Εξαρτητικές Συμπεριφορές»[2],
η οποία διεξήχθη το 2015 μεταξύ 3.202 μαθητών της Α΄ Λυκείου (16 ετών), το
15,1% (περίπου ένας στους έξι μαθητές) ήταν –με βάση τις απαντήσεις τους– ψηλά
στην κλίμακα των συμπεριφορών παθολογικής χρήσης του Διαδικτύου. Πιο μεγάλο ήταν το ποσοστό στα κορίτσια
(19%), που ασχολούνται κυρίως με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ τα αγόρια
(11%) παίζουν κυρίως ηλεκτρονικά παιχνίδια. Το 40,5% των 16άρηδων απάντησε
πως συχνά ή πολύ συχνά «μπαίνει στο Διαδίκτυο, όταν νιώθει άκεφος/η», ενώ το
35,9% «για να ξεφύγει από τις στενοχώριες».
Χαρακτηριστικές εκφάνσεις της εξάρτησης
αυτής είναι, καταρχάς, οι νέοι να μένουν
πολύ περισσότερο χρόνο στο Ίντερνετ απ’ ό,τι είχαν αρχικά αποφασίσει (20,8% παραδέχεται πως του «συμβαίνει να δυσκολεύεται
να βγει από το Διαδίκτυο»). Επιπλέον, να
είναι εκνευρισμένοι ή με πεσμένη διάθεση, όταν είναι εκτός Διαδικτύου.
Ακόμη, ομολογούν ότι έχουν χάσει το ενδιαφέρον τους για δραστηριότητες
που παλιά τους άρεσαν, όπως χόμπι, σπορ, επαφές με φίλους. Τέλος, η σχολική
τους επίδοση μπορεί να έχει πέσει, ή πάντως να παραμένει στάσιμη, να έχουν
αλλάξει οι συνήθειες του ύπνου τους και σε πιο σοβαρές περιπτώσεις να παραμελούν
την προσωπική τους υγιεινή.
Είναι, βέβαια, γεγονός ότι κάθε εξάρτηση
υπάρχει, γιατί καλύπτει βασικές ψυχολογικές ανάγκες του εξαρτημένου ατόμου[3]. Έτσι, και η εξάρτηση από το Ίντερνετ παίζει σημαντικό
ρόλο «βοηθώντας» τον νέο να ξεχαστεί, να αποφύγει δύσκολα συναισθήματα και
καταστάσεις της ζωής του, αφού η χρήση
του Ίντερνετ υποτίθεται πως «προσφέρει» φυγή σε μια άλλη πραγματικότητα, κάτι
που γενικότερα επιζητά ένας νέος.
Ένα άλλο συγκλονιστικό δεδομένο της
σύγχρονης εποχής είναι πως οι γονείς
χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα σε ποσοστό (κατά 60%) μεγαλύτερο από αυτό των
παιδιών τους[4]!
Και είναι συγκλονιστικό δεδομένο, γιατί καταλαβαίνετε, φίλοι μου, πως το πρότυπο είναι πολύ σημαντικό σε αυτές τις
ηλικίες, οπότε τα παιδιά «ό,τι βλέπουν
στους γονείς τους κάνουν». Ταυτόχρονα, όμως, και παρά τη δική τους συμπεριφορά
σε ό,τι αφορά τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, το παράδοξο είναι πως
απαντώντας σε αντίστοιχο ερώτημα, οι ίδιοι
αυτοί γονείς είναι που ανησυχούν σε ποσοστό άνω του 80% ότι η προσωπικότητα των
παιδιών τους αλλάζει μέσα από τη χρήση των κοινωνικών δικτύων!
Όπως και αν έχει όμως, οι γονείς μπορούν
να παίξουν αποφασιστικό ρόλο στον εντοπισμό και αντιμετώπιση της εξάρτησης,
παρακολουθώντας και ελέγχοντας διακριτικά αλλά σταθερά την ενασχόληση των
παιδιών τους με το Ίντερνετ. Σ’ αυτό
βοηθάει, πρώτον, να είναι το κομπιούτερ σε κοινόχρηστο χώρο. Δεύτερον, να
εξοικειωθούν οι ίδιοι με το Διαδίκτυο και, τρίτον, να κρατούν ανοιχτά «κανάλια»
επικοινωνίας με τα παιδιά τους, συζητώντας ποιες ιστοσελίδες επισκέφτηκαν και τί
τους άρεσε. Ακόμη, είναι απαραίτητο να βάζουν όρια στη χρήση του Ίντερνετ και
να ενθαρρύνουν την ενασχόληση των παιδιών τους και με άλλες δραστηριότητες. Ωστόσο,
η σημαντικότερη δικλείδα ασφαλείας που
μειώνει τον κίνδυνο αυτής (ή όποιας
άλλης εξάρτησης) είναι η ζεστή,
υποστηρικτική σχέση με το παιδί.
[1] Ο κ. ΑΛΕΞΙΟΥ αρθρογραφεί κάθε Πέμπτη
και Κυριακή στην εφημερίδα της Καρδίτσας «Πρωινός Τύπος». (Για τυχόν
επισημάνσεις, παρατηρήσεις, επικοινωνία
κ.τ.λ: vaalexiou@yahoo.gr)
[2] Από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής
Υγιεινής (Διευθυντής: Κ. Ν. Στεφανής).
[3] Σοφία Μεσσάρη,
Κλινική Ψυχολόγος και Οικογενειακή Θεραπεύτρια Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών
«Ψυχή τε και σώματι".
[4]
Σύμφωνα
με τα στοιχεία του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου.
Share this
