Ψύχραιμη
ματιά
Αφόρμηση για το
συγκεκριμένο κείμενο αποτέλεσε η διήμερη επίσκεψη του αρχηγού της Αξιωματικής
Αντιπολίτευσης κ. Κυριακού Μητσοτάκη στη Θεσσαλία το περασμένο Σαββατοκύριακο
24 και 25 Ιουνίου. Πέρασε μέσα από χωράφια, μίλησε με αγρότες (και χάιδεψε
τρυφερά στο κεφάλι τα παιδιά τους),
μίλησε με κτηνοτρόφους (από στάνες δεν ξέρω αν πέρασε), τέλος πήγε και στο 37ο
αντάμωμα των Σαρακατσαναίων στα Περτουλιώτικα Λιβάδια, κρατώντας μια
χειροποίητη γκλίτσα (αλλά αγνοώ εάν κάθισε και σε αχυρόμπαλες- «καρέκλες»).
Σημειώνω δε ότι ο αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης το πρωί της Παρασκευής 23/12,
δηλαδή παραμονή Χριστουγέννων, στις 05:50 τα χαράματα (!) (με πανταχού παρούσες
τις κάμερες των ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών) είχε επισκεφτεί την Διεύθυνση
Καθαριότητας του Δήμου της Αθήνας και συνομίλησε με αρκετούς από τους
εργαζόμενους, σφίγγοντας τους το χέρι. Επαναλαμβάνω, όλα αυτά τα τόσο ανθρώπινα
ως αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης.
Αύριο μεθαύριο ως πρωθυπουργός; Θα πηγαίνει στον απλό λαό και θα ακούει με
προσοχή τους βιοπαλαιστές ή δε θα προλαβαίνει; Γιατί το ίδιο έκανε και ο κ.
Αλέξης Τσίπρας, όταν ήταν αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης. Το ίδιο κάνουν πάντοτε οι εκάστοτε αρχηγοί
της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης: ίδιες κινήσεις, ίδια λόγια. Και αυτό είναι
τελικά που τους γελοιοποιεί, που τους κάνει αφερέγγυους: ότι θυμούνται και
επισκέπτονται το λαό- και ιδιαίτερα τους ξωμάχους της υπαίθρου- και τους
τάζουν, μόνο όταν είναι αρχηγοί της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης. Ποτέ ως
πρωθυπουργοί!
Η ίδια πολιτική συμπεριφορά τόσα χρόνια μετά
Πώς
λειτουργεί η ρητορική τού πολιτικού λόγου[2];
Ο πολιτικός απευθύνεται στον
πολίτη-ακροατή ή τον πολίτη-αναγνώστη, χρησιμοποιώντας διαφορετικές τακτικές
ανάλογα με το αν είναι ομοϊδεάτες, αντιφρονούντες ή ουδέτεροι-αναποφάσιστοι. Ο
πολιτικός λόγος, περισσότερο από άλλες μορφές γλωσσικής επικοινωνίας, αποσκοπεί
στο να οδηγήσει σε πράξη: στο να ψηφίσει ο πολίτης αυτό ή εκείνο το κόμμα που
θα κυβερνήσει τη χώρα. Οι στρατηγικές που έχει στη διάθεσή του είναι θεωρητικά
δύο: η λογική επικοινωνιακή προσέγγιση και η βιωματική (συγκινησιακή). Η πρώτη
είναι η δύσκολη στρατηγική τής πειθούς, η δεύτερη είναι η ευκολότερη στρατηγική τού συνθήματος.
Ιδανική
για τον πολιτικό λόγο (και για τους πολίτες) είναι η στρατηγική τής πειθούς,
συνδυασμένη με περιορισμένης εκτάσεως συγκινησιακές απηχήσεις. Δυστυχώς στην
Ελλάδα επικρατεί ο πολιτικός λόγος τού συνθήματος. Ο
λόγος, δηλαδή, που ενεργοποιεί και εκμεταλλεύεται τα συναισθήματα τού πολίτη:
φόβους, άγχος, αγανάκτηση, μίσος, φανατισμό, συμπάθεια, χαρά, ευφορία,
ενθουσιασμό, συναισθήματα αδικίας, καταπίεσης και άλλα, περνώντας μέσα από τα
συναισθήματα τού πολίτη γεννούν έντονες προσδοκίες, πολιτικά αξιοποιήσιμες, δηλαδή
εξαργυρώσιμες σε ψήφους. Συνήθης τακτική στη ρητορική τού πολιτικού λόγου που
απευθύνεται στο συναίσθημα τού ψηφοφόρου είναι η κινδυνολογία: η πρόκληση φόβου
από ποικίλους επερχόμενους κινδύνους, τους οποίους καλείται να αποτρέψει ο
πολίτης, ψηφίζοντας συγκεκριμένο κόμμα.
Επιπλέον,
η ρητορική τού πολιτικού λόγου
χρησιμοποιεί αντίθετες τακτικές, ανάλογα αν ανήκει στο κόμμα που κυβερνά ή στα
κόμματα τής αντιπολίτευσης. Είναι πλήρως καταξιωτική στον πολιτικό λόγο τού κυβερνώντος
κόμματος και εντελώς απαξιωτική στον
λόγο τής αντιπολίτευσης. Τα πάντα έχουν καλώς στον κυβερνητικό πολιτικό λόγο. Τα
πάντα βαίνουν κατά κρημνών σύμφωνα με τον πολιτικό λόγο τής αντιπολίτευσης. Αυτή η σύγκρουση τής πλήρως καταξιωτικής
και τής πλήρως απαξιωτικής ρητορικής κλονίζει τελικά την αξιοπιστία τού
πολιτικού λόγου στη συνείδηση των κριτικά σκεπτόμενων πολιτών, ικανοποιεί
δε μόνο την ψυχολογία των πολιτών-οπαδών, οι οποίοι αρέσκονται και στο τέλος
εθίζονται να ακούν ό,τι συμφωνεί με τις πολιτικές επιλογές τους.
Έτσι,
αυτό που παρατηρείται στον πολιτικό λόγο της Ελλάδας είναι ένας φαύλος κύκλος: οι πολιτικοί μάς λένε ό,τι θέλουμε να
ακούσουμε (κρατώντας γκλίτσες ή ανεβασμένοι πάνω σε τρακτέρ, πολεμικά
ελικόπτερα κ.ά.), γιατί οι ίδιοι οι πολίτες τους αναγκάζουμε να λένε και να
κάνουν ό,τι θέλουμε να ακούσουμε και να δούμε. Οι πολιτικοί, από τη μια,
δεν τολμούν να πουν ενοχλητικές αλήθειες ή να πράξουν, όταν είναι στην εξουσία
ό,τι θα ενοχλήσει τους πολίτες-ψηφοφόρους, έστω και αν αυτό είναι το σωστό.
Οι περισσότεροι πολίτες, από την άλλη, δεν αντέχουμε να ακούσουμε δυσάρεστες ή
ενοχλητικές αλήθειες. Το αποτέλεσμα; Η
ίδια πολιτική συμπεριφορά τόσα χρόνια μετά να συνεχίζεται
σε βάρος βεβαίως της προόδου της χώρας.
[1] Ο κ.
ΑΛΕΞΙΟΥ αρθρογραφεί κάθε Πέμπτη και Κυριακή στην εφημερίδα της Καρδίτσας «Πρωινός Τύπος». (Για τυχόν επισημάνσεις,
παρατηρήσεις, επικοινωνία κ.τ.λ: vaalexiou@yahoo.gr)
[2] Αναρωτιέται
ο Γεώργιος
Μπαμπινιώτης, καθηγητής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην Υπουργός
Παιδείας, άρθρο πάνω στο οποίο στηρίζεται το σημερινή κείμενο.
Share this
