Σε όλη τη διάρκεια των εορτών τα
κείμενα που επιμελούμαι ή γράφω θα είναι στο κλίμα των ημερών. Ιδιαίτερη αναφορά και τιμή σε εκείνους τους
ανθρώπους που δύσκολα θα χαρούν αυτές τις μέρες είτε γιατί αντιμετωπίζουν
προβλήματα επιβίωσης είτε επειδή είναι μόνοι τους (βιολογικά ή συναισθηματικά)
είτε επειδή ο χρόνος κυλάει και η ζωή τους φεύγει και χάνεται μέσα από τα δάχτυλά τους σαν μια χούφτα άμμος
θαλασσινή.[1]
Οι μοναχικές (και καταθλιπτικές)
μέρες της Τρίτης- κυρίως- Ηλικίας
Πάντοτε, σε συνθήκες
οικονομικής κρίσης, μιλούμε για «εθνική κατάθλιψη». Θα
πρέπει, όμως, να γίνεται διάκριση ανάμεσα στη θλίψη που μπορεί να προκαλούν οι
οικονομικές δυσχέρειες και οι βίαιες προσαρμογές που υφίστανται οι πολίτες,
λόγω της οικονομικής στενότητας, της περιστολής των εσόδων, της ανεργίας και
της λιτότητας και στην κλινική εκδήλωση κατάθλιψης. Η πρώτη είναι μια φυσιολογική-
θα μπορούσε να πει κανείς- διαδικασία προσαρμογής, ενώ η δεύτερη είναι μια
ψυχοπαθολογική κατάσταση.
Στην προσφάτως δημοσιευθείσα έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ[2]
η κατάθλιψη φάνηκε να εμφανίζει το 4,7% του πληθυσμού, ποσοστό αυξημένο κατά 80,8% (!) σε σχέση µε το
ποσοστό του 2009 (2,6%), με τους 3 στους 10 να είναι άντρες και τις 7 στις 10
γυναίκες[3].
Η κατάθλιψη εμφανίζεται, βέβαια, σε κάθε
ηλικία, όμως είναι ιδιαίτερα ευάλωτα τα άτομα
της Τρίτης Ηλικίας[4].
Αυτό είναι κατανοητό, αν αναλογιστούμε
τις πολλαπλές απώλειες που χαρακτηρίζουν
αυτή τη φάση της ζωής. Αγαπημένα πρόσωπα, γνωστοί και φίλοι πεθαίνουν… Η σωματική υγεία και το σθένος
επιδεινώνονται είτε φυσιολογικά (με την πάροδο του χρόνου) είτε με αρρώστιες
και ατυχήματα. Οι περισσότεροι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν δραστηριότητες
ή χάνουν την αίσθηση ανεξαρτησίας τους, καθώς δεν μπορούν να μετακινηθούν χωρίς
βοήθεια.
Η
απώλεια ρόλων είναι μια άλλη δύσκολη πραγματικότητα. Με την αποχώρηση
των παιδιών από την οικογενειακή εστία ο ρόλος του γονέα γίνεται λιγότερο
ενεργός. Επιπλέον, η σύνταξη απομακρύνει το άτομο από τον εργασιακό του χώρο
που πρόσφερε δομή στην καθημερινή ζωή και για πολλούς αίσθηση ικανοποίησης και
προσωπικής αξίας. Οι παραπάνω
αλλαγές, μειώνοντας την ένταση των ρυθμών ζωής, ωθούν τον άνθρωπο σε ένα
φυσιολογικό απολογισμό του παρελθόντος. Κάποιοι τότε λυγίζουν κάτω από το
βάρος παλιών επιλογών που μετανιώνουν, ευκαιριών που δεν αξιοποίησαν, σχέσεων
και καταστάσεων που τους πλήγωσαν. Απογοητευμένοι αφήνονται στην απελπισία,
στην παραίτηση, στην κατάθλιψη… Η κατάθλιψη είναι, λοιπόν, μια «κρυφή»
πραγματικότητα ιδιαίτερα στην Τρίτη Ηλικία.
Ωστόσο,
επειδή η σημερινή γενιά των ηλικιωμένων δεν έμαθε να σκέφτεται και να
εκφράζεται με ψυχολογικούς όρους για συναισθήματα, πολλά
ηλικιωμένα άτομα δεν παραπονιούνται για πεσμένη διάθεση, αλλά εκφράζουν τη
θλίψη τους με επίμονα ανεξήγητα σωματικά συμπτώματα: πονοκέφαλοι, πόνοι στη
μέση, ναυτία, δυσκοιλιότητα, πόνος στο στήθος, δυσκολία στην αναπνοή, όλα
συμπτώματα που επανειλημμένες και εξονυχιστικές ιατρικές εξετάσεις δεν μπορούν
να αποκαλύψουν την οργανική αιτία, γιατί απλούστατα δεν υπάρχει!
Είναι
τραγική αυτή η «μεταμφίεση» του ψυχικού πόνου της κατάθλιψης πίσω από άλλα
συμπτώματα, γιατί δυσκολεύει την αναγνώριση του πραγματικού προβλήματος και
στερεί το άτομο από πολύτιμη βοήθεια. Εξίσου τραγική είναι και η
προκατάληψη που θεωρεί «γεροντική παραξενιά» ή ακόμα και «φυσιολογική και
αναμενόμενη» αυτήν την επιδείνωση της ψυχικής υγείας στην Τρίτη Ηλικία.
Το
να κατανοήσουμε τους λόγους που οδηγούν κάποιον στην κατάθλιψη, σε καμιά
περίπτωση δε σημαίνει ότι την αποδεχόμαστε σαν αναπόφευκτη κατάσταση που δεν
μπορεί να αλλάξει. Με την κατάλληλη ψυχοθεραπεία (και
φαρμακοθεραπεία) το ηλικιωμένο άτομο μπορεί να ξεφύγει από το δίχτυ της
κατάθλιψης και να συνεχίσει μια θετική πορεία και σε αυτήν τη φάση της ζωής.
Ο νέος χρόνος εύχομαι πολλές χαρές να μας δώσει, φίλοι αναγνώστες μου, κι αν
ήταν λίγες του παλιού να μας τις συμπληρώσει…
[1] Βαγγέλης
Pαπτόπουλος, «Η Μεγάλη Άμμος», εκδόσεις «Κέδρος», 2007.
[3] Το υπερδιπλάσιο ποσοστό εκδήλωσης κατάθλιψης στις γυναίκες,
σε σχέση με τους άντρες, δε συνδέεται -απαραίτητα- με την οικονομική κρίση,
καθώς είναι ούτως ή άλλως διπλάσιος ο επιπολασμός (=συχνότητα εμφάνισης στο
γενικό πληθυσμό) της κατάθλιψης στο γυναικείο φύλο.
Share this
