Ψύχραιμη ματιά
Ένας
αναστοχασμός για τις εθνικές επετείους στην Ελλάδα και την Ευρώπη
Με τις παρελάσεις και τους εκκλησιασμούς δεν τα πάω καλά. Αυτή η
«κακή» σχέση, οφείλεται μάλλον στα παιδικά βιώματά μου ως μαθητής Δημοτικού την
περίοδο της Δικτατορίας. Ειδικά εκείνα τα χρόνια για κανένα λόγο δεν μπορούσαμε να
απουσιάσουμε από τις παραπάνω «εκδηλώσεις», αφού τη Δευτέρα το πρωί, μετά από
την καθιερωμένη προσευχή, οι απουσιάζοντες ανέβαιναν στο βήμα, αφενός για να
στιγματιστούν ως ανυπάκουοι παραβάτες κανονισμών και εγκυκλίων, αφετέρου για να
«εισπράξουν» 3-4 ξυλιές στο κάθε χέρι από το Διευθυντή του Σχολείου, για
σωφρονισμό των ίδιων και παραδειγματισμό των άλλων, που μελλοντικά σκόπευαν να
κάνουν καμιά «ανάλογη» απουσία. Τρεις- τέσσερις ξυλιές στο κάθε χέρι. Εγώ,
επειδή ήμουν εύσωμος- ίσως και επειδή προερχόμουν από αριστερή οικογένεια-,
έτρωγα τις διπλάσιες! Τέλος πάντων. Πέρασαν
εκείνα τα χρόνια, δε σβήνουν όμως από τη μνήμη τα βιώματα!
Ωστόσο, κάθε
φορά που γιορτάζουμε μια εθνική επέτειο αναρωτιέμαι, αν ο τρόπος που
γιορτάζεται, δίνει τη δυνατότητα για αναστοχασμό, τόσο για τις ιστορικές
συνθήκες και το χαρακτήρα του (ιστορικού) γεγονότος, όσο και για τη σύνδεσή
τους με τη σύγχρονη εποχή. Αναρτιέμαι μήπως οι τυπικές και μονόπλευρες
εορταστικές εκδηλώσεις (πανηγυρικοί λόγοι, επισημότητες μπροστά στα μνημεία
πεσόντων, δελτία τύπου και παρελάσεις, όπου πολλοί μαθητές δε θέλουν καν να
συμμετάσχουν και το κάνουν από αγγαρεία, η οποία πολλές φορές είναι ορατή στο βάδισμά
τους την ώρα που παρελαύνουν), όχι μόνον αμβλύνουν την ιστορική μνήμη και
παραχαράσσουν την ιστορική πραγματικότητα, αλλά διευκολύνουν τη διαμόρφωση μιας
κοινωνίας λήθης και αδράνειας;
Μήπως το ιστορικό γεγονός και οι πρόγονοί μας τιμώνται καλύτερα,
εάν γίνεται ουσιαστικότερη δουλειά μέσα στα σχολεία, δημιουργώντας στους νέους
εθνική συνείδηση με πλήρη παρουσίαση όλων των ιστορικών αληθειών, χωρίς
εθνικούς μύθους και στερεότυπα; Εγώ αυτό υποστηρίζω, σέβομαι όμως κάθε διαφορετική άποψη.
«Γενικότερα τώρα»,
υποστηρίζει η κ. Κουλούρη[2],
«οι εθνικές επέτειοι είναι μια ευκαιρία για κωδικοποίηση της εθνικής ταυτότητας
μέσω της γλώσσας των συμβόλων και της θεατρικής αναπαράστασης. Πρώτο σύμβολο των επετείων είναι η ίδια η
ημερομηνία που επιλέγεται, εφόσον η επιλογή του γεγονότος, στο οποίο
παραπέμπει, έχει ως στόχο να υπογραμμίσει συγκεκριμένα στοιχεία της εθνικής
ταυτότητας και εθνικές αξίες. Η εθνική
επέτειος έχει πρωτίστως ιστορικό περιεχόμενο, αλλά εορτάζεται μια επιλεκτική
και επεξεργασμένη εκδοχή της ιστορίας.
Τα γεγονότα, που γιορτάζονται με τις εθνικές επετείους, ποικίλλουν
σε ολόκληρο τον κόσμο: μέρες απελευθέρωσης, ίδρυσης του κράτους, ψήφισης του
συντάγματος, μέρες κατάκτησης, αλλά ακόμη και ήττες ή μέρες πένθους. Εθνική
επέτειος της Νορβηγίας είναι η 17η Μαΐου, μέρα σύνταξης του Συντάγματος το 1814
και όχι η μέρα της ανεξαρτησίας το 1905. Αντίθετα, στη Σουηδία, η 6η Ιουνίου,
που γιορταζόταν ανεπίσημα από το 1893 ως η μέρα της στέψης του Γουσταύου Α’ το
1523, έγινε επίσημη εθνική επέτειος μόλις το 2005! Τέλος, υπάρχουν κράτη χωρίς
εθνικές επετείους. Δεν υπάρχει, για παράδειγμα, εθνική γιορτή στη Μ. Βρετανία,
σε έντονη αντίθεση προς τη γειτονική της Γαλλία».
Στη χώρα μας οι εθνικές επέτειοι είναι συνυφασμένες (πέρα από τον
εκκλησιασμό) και με τις παρελάσεις. Οι παρελάσεις ξεκίνησαν τον προηγούμενο αιώνα. Τα σχολεία
εμφανίστηκαν για πρώτη φορά παραταγμένα στην εθνική γιορτή της 25ης Μαρτίου το
1924 που συνέπεσε με την ανακήρυξη της Δημοκρατίας. Όμως, για πρώτη φορά η
μαθητική παρέλαση παίρνει χαρακτήρα επίσημο και συμπληρωματικό ως προς τη
στρατιωτική το 1936. Τον Μάρτιο του 1936 παρέλασαν τα σχολεία επικεφαλής
της πομπής, μπροστά στον Μεταξά και τον Βασιλιά! Έκτοτε η διττή αυτή εκδήλωση
(εκκλησιασμός και κατόπιν παρέλαση) συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
[1] Ο
κ. ΑΛΕΞΙΟΥ
αρθρογραφεί κάθε Τετάρτη και Σάββατο στην εφημερίδα της Καρδίτσας «Πρωινός
Τύπος». (Για τυχόν επισημάνσεις, παρατηρήσεις, επικοινωνία κ.τ.λ: vaalexiou@yahoo.gr)
[2] Η Χριστίνα Κουλούρη είναι καθηγήτρια Νεότερης και Σύγχρονης
Ιστορίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου
Πανεπιστημίου.
Share this
